Η δική μου Δανία (Μέρος Δ')

Χριστούγεννα στη Δανία.

Τα Χριστούγεννα είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή για τους Δανούς, γιορτή πολύ προσφιλής. Η χριστουγεννιάτικη περίοδος ανοίγει την 1η Δεκεμβρίου, που αρχίζει και η Σαρακοστή.

Μη φανταστούμε νηστεία. Η περίοδος της Σαρακοστής ακόμη και για τους θρησκευόμενους Δανούς (γενικά οι Δανοί, όπως και οι υπόλοιποι Σκανδιναβοί είναι θρησκευτικά αδιάφοροι) εμποτίζεται από το προτεστάντικο δόγμα και η απλότητα τονίζεται και μέσα από τις διδαχές του Grundtvig. Ο Grundtvig δίδασκε ότι Χριστούγεννα δεν είναι μόνο φαγητό – αλλά πνευματικότητα, αλλά ο μέσος Δανός συνδέει τα Χριστούγεννα με μια εθιμοτυπία γύρω από γεύματα και φαγητά.

Την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής οι λιτές εκκλησιές στολίζονται με το adventkrans ένα στεφάνι από έλατο που κοσμείται με τέσσερα κεριά και κρέμεται στην οροφή με άσπρες και κόκκινες κορδέλες, τα χρώματα της δανέζικης σημαίας. (Οι Δανοί έχουν σε μεγάλη υπόληψη τη σημαία τους). Κάθε βδομάδα ανάβεται κι από ένα κερί και την ημέρα των Χριστουγέννων ανάβονται και τα τέσσερα. Οι Δανοί αγαπούν γενικά τις παραδόσεις και στολίζουν και τα σπίτια τους με το στεφάνι της Σαρακοστής.

Τα ταχυδρομεία ανάβουν με τις χριστουγεννιάτικες κάρτες περισσότερο από συνήθως. Παρά το Ίντερνετ στην καθημερινότητα, οι Δανοί αλληλογραφούν κι ο ταχυδρόμος στη Δανία δεν πέθανε. Ζει ακόμα και βασιλεύει.

Συχνά αγοράζονται και κεριά με σημαδεμένες τις 24 ημέρες μέχρι τα Χριστούγεννα. Ανάβουν το κερί και το καίνε κάθε μέρα μέχρι τη γραμμή. Το έθιμο αυτό διατηρείται και στους εργασιακούς χώρους.

Για την πιτσιρικαρία στολίζεται και το χριστουγεννιάτικο ημερολόγιο, ένα πάνινο συνήθως ριντώ με 24 τσεπάκια. Έχει επάνω του μαρκαρισμένες τις ημέρες μέχρι τα Χριστούγεννα και τα παιδιά τρέχουν κάθε μέρα στο τσεπάκι της αντίστοιχης μέρας για να πάρουν ένα ζαχαρωτό ή ένα σοκολατάκι, που τους έστειλαν οι nisser. Ο nisse είναι ένας σπιτικός καλλικαντζαράκος με κόκκινο σκουφί, το στοιχειό των σπιτιών -που τα Χριστούγεννα έχει δουλειές με φούντες και θα βοηθήσει τον Αη- Βασίλη, που για τους Δανούς κατοικεί στην παγωμένη Γροιλανδία. Στα παλιά χρόνια οι nisser τιμωρούσαν τα κακά παιδιά βάζοντας στο τσεπάκι του Χριστουγεννιάτικου ημερολογίου αντί γλυκού μια βραστή πατάτα. Φαίνεται όμως ότι σήμερα τα παιδιά φρονίμεψαν σε σχέση με τους παλιούς καιρούς και κανείς δεν παίρνει πια βραστές πατάτες για τιμωρία.

Από την ώρα που έρχεται η Σαρακοστή αρχίζουν και τα Χριστουγεννιάτικα γεύματα εργασίας. Γιορτές που οργανώνουν οι εργαζόμενοι εντός ή εκτός ωρών εργασίας μέσα στον εργασιακό χώρο ή σε αίθουσες που νοικιάζονται φθηνά από τις δημοτικές αρχές για τις γιορτές και τις συγκεντρώσεις. Οι περισσότερες γειτονιές έχουν τέτοιους χώρους, το ίδιο και οι πολυκατοικίες. Για τους χώρους αυτούς όλοι είναι συλλογικά υπεύθυνοι. Και για τις γιορτές θα συμμετάσχουν όλοι όπως μπορούν. Μ' ένα μικρό χρηματικό ποσόν ως συνδρομή, αλλά και μ' αυτά που ο καθένας προσφέρει. Άλλος μαγειρεύει το ψητό, άλλος αναλαμβάνει τις σαλάτες, το στολισμό των τραπεζιών, τα κουλουράκια με τα μπαχαρικά και το παραδοσιακό ρυζόγαλο με το αμύγδαλο. Το ίδιο ισχύει και για τις ποικίλες λέσχες και συλλόγους.

Τα δέντρα των κήπων και οι φράχτες στολίζονται με λαμπιόνια.

Μια από τις σημαίνουσες μέρες πριν τα Χριστούγεννα είναι η 13η Δεκεμβρίου, γιορτή της Αγίας Λουκίας, που παραδοσιακά θεωρείται η εορτή του φωτός. Εκεί τοποθετούσαν το χειμερινό ηλιοστάσιο. Αν και η προτεστάντικη εθιμοτυπία δεν ασχολείται με αγίους και αγίες, η παρθένα κόρη απ' τη Σικελία με τα ωραία μάτια γιορτάζεται στα σχολειά από μια πομπή από κορίτσια στα 13 με 14, που είναι ντυμένα στ' άσπρα και κρατούν στα χέρια τους αναμμένα κεριά και τραγουδούν το Santa Lucia στα δανέζικα. Η προπομπός φοράει στο κεφάλι ένα στεφάνι με κεριά αναμμένα, ενώ σε όλους τους χώρους εκείνη τη μέρα ανάβουν κεριά απ' το πρωΐ.

Το δέντρο αγοράζεται πάντα την προπαραμονή ή την παραμονή των Χριστουγέννων, όχι νωρίτερα και κοστίζει περίπου 100 κορώνες, τιμή δηλαδή πολύ προσιτή.

Στολίζεται με μπάλλες, μεταλλιζέ χωνάκια και δίχρωμες χάρτινες καρδιές από γυαλιστερό χαρτί που φτιάχνουν τα παιδιά (ένα είδος οριγκάμι με πλεγμένες μεταξύ τους δυο ορθογώνιες λωρίδες χαρτιού), αληθινά κεριά που ανάβουν και τις απαραίτητες γιρλάντες με τα δανέζικα σημαιάκια. Τα δέντρα είναι συνήθως λιτά κι όχι παραφορτωμένα.

Η μεγάλη χριστουγεννιάτικη γιορτή είναι η παραμονή των Χριστουγέννων, ημέρα αργίας. Τα έθιμα ορίζουν ο καθείς να φορέσει τα καλά του και οι περισσότεροι θα πάνε εκείνη την ημέρα στην εκκλησία το απόγευμα, που -όμοια όπως και τα σπίτια- είναι στολισμένη με Χριστουγεννιάτικο δέντρο με τα κεριά του αναμμένα και το μεγάλο Σαρακοστιανό στεφάνι από έλατο θα έχει αναμμένα και τα τέσσερα κεριά του.

Ακολουθεί το χριστουγεννιάτικο δείπνο στο σπίτι. Το τραπέζι περιλαμβάνει ψητό γουρουνόπουλο με κριτσανιστή πέτσα, χοιρινά παϊδάκια, σαλάτες και μικρές πατατούλες καραμελωμένες με ζάχαρη, χριστουγεννιάτικη μπύρα (πολύ ελαφριά σε περιεκτικότητα αλκοόλ και γλυκίζουσα) που θα πιουν και τα παιδιά. Τελειώνει με το ρυζόγαλο με το αμύγδαλο. Το ρυζόγαλο γαρνίρεται συνήθως με γλυκό κεράσι και περιέχει ένα ολόκληρο αμύγδαλο. Όσοι τρώνε το ρυζόγαλο πρέπει να προσέχουν, αν τυχόν βρουν το αμύγδαλο, να μην το μασήσουν. Ο τυχερός που το βρήκε το κρατάει μυστικό μέχρι να τελειώσουν όλοι. Στο τέλος αποκαλύπτει το μύγδαλο και επιδοτείται με κάποιο δώρο, ενώ θεωρείται τυχερός.

Ύστερα θα χορέψουν γύρω απ' το δέντρο τραγουδώντας και θα ανταλλάξουν τα δώρα τους.

Το δέντρο συνήθως ξεστολίζεται τη μεθεπομένη των Χριστουγέννων και πετιέται και το σπίτι θα αλλάξει διάκοσμο για την Πρωτοχρονιά.

(Συνεχίζεται)


© Ελένη Καλλιανέζου, Αθήνα 2 Δεκεμβρίου 2008