Η δική μου Δανία (Μέρος Β')

Η Δανία υπήρξε κατεξοχήν χώρα αγροτική. Ο καλλιεργητής δεν ξεχωρίζει κατ' ουσίαν απ' τον κτηνοτρόφο. Ο Δανός έχει το χωράφι όπου καλλιεργούνται δημητριακά και το στάβλο για τα ζώα του.

Το σύνθημα «φτιάξε γη» προέκυψε αφενός απ' τα πότε συστελόμενα και πότε διαστελόμενα σύνορα με τη Γερμανία, με τα εδάφη της νότιας Γιουτλάνδης (του μόνου κομματιού της Δανίας που συνδέεται με την Ευρώπη, γιατί η υπόλοιπη Δανία αποτελείται από νησιά) που περνούσαν πότε σε Γερμανική και πότε σε Δανέζικη κυριαρχία κι αφετέρου απ' τα βαλτοτόπια της. Ό,τι έχασαν σε εκτάσεις από τη Γερμανία προσπάθησαν να το ισοσταθμίσουν με σταδιακές εκχερσώσεις γης.

(Δικαιολογείται όμως και ιστορικά μέσα απ' τις σχέσεις της χώρας με τις υπόλοιπες χώρες της Σκανδιναυίας, τη Σουηδία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία, ενώ η Φινλανδία καίτοι συνορεύει με τη Σουηδία, δεν ανήκει στις Σκανδιναυικές χώρες ούτε φυλετικά ούτε γλωσσικά. Πότε η Δανία κατακτούσε τη Σουηδία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία και πότε η Σουηδία και η Νορβηγία τη Δανία ή κομμάτια της. Η Ισλανδία κέρδισε την ανεξαρτησία της απ' τη Δανία το 1940, ενώ η Γροιλανδία ανήκει ακόμη διοικητικά στο Δανέζικο βασίλειο, όπως και τα νησιά Φερόες. Ο χρυσός αιώνας της Δανίας, ο 19ος, της έδωσε κι αποικίες στις Δυτικές Ινδίες, που σήμερα μόνο Δανέζικες επιχειρήσεις ανθούν).

Ακόμη και στις μέρες μας, η αγροτική νοοτροπία του μεγαλύτερου ποσοστού των Δανών θα διαφανεί, αν όχι πλέον στα χωράφια τους, στον κήπο τους ή τις γλάστρες και την αγάπη τους για την ανθοκομία.

Σήμερα, η πλειοψηφία των Δανών βρίσκεται μέσα στη βιομηχανική παραγωγή, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν είναι υψηλότερο σε σχέση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, και ξεπερνά κατά 15-20% αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ σε ασφάλεια η Δανία κατατάσσεται ως η δεύτερη πιο ασφαλής χώρα της Ευρώπης μετά την Ελβετία.

Είναι η χώρα που ακόμη αφήνεις το σπίτι ή το αυτοκίνητο ξεκλείδωτο, ενώ κάποιες σποραδικές κλοπές από μηχανάκια θα αποτελέσουν και είδηση.

Η υψηλή φορολογία (όχι όμως και υψηλότερη απ' της Ελλάδας) έχει αντίκρυσμα μέσα από ποικίλες κοινωνικές παροχές. Δωρεάν παιδεία, δωρεάν περίθαλψη, κρατική σύνταξη για όλους επιπρόσθετα της σύνταξης που θα πάρει ο καθείς ως εργαζόμενος, πρόνοια για τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή την τρίτη ηλικία και κρατική επί της ουσίας μέριμνα.

Ο επισκέπτης στη χώρα, που θα ζήσει για παραπάνω από 3 μήνες παίρνει αμέσως τον αριθμό κοινωνικής του ασφάλισης (οι Δανοί τον παίρνουν ευθύς με τη γέννηση) και διαλέγει τον προσωπικό του γιατρό. Η κάρτα κοινωνικής ασφάλισης είναι τόσο αναγκαία σε όλες τις συναλλαγές, που η μη απόκτησή της αποκλείει το μη-κάτοχό της απ' οποιαδήποτε συναλλαγή. Χωρίς αυτήν την κάρτα, δεν πουλάς, δεν αγοράζεις, δεν ανοίγεις Τραπεζικό λογαριασμό, δεν μπορείς καν να δανειστείς βιβλίο απ' τις πάμπολλες βιβλιοθήκες ή να χρησιμοποιήσεις δημόσιο υπολογιστή.

Ο προσωπικός αριθμός σου είναι και το κλειδί passe-partout για τα πάντα. Δεν είναι απαραίτητο π.χ. να θυμάσαι τον αριθμό του Τραπεζικού σου λογαριασμού στην Τράπεζα ή τον ΑΦΜ στα φορολογικά μητρώα, όλα τα στοιχεία σου από την υγεία σου μέχρι τα περιουσιακά σου στοιχεία καταγράφονται ηλεκτρονικά μέσω του αριθμού κοινωνικής ασφάλισης. Με τον αριθμό αυτό ελαχιστοποιείται η γραφειοκρατία, αλλά και το κράτος έχει πάντα τον έλεγχο για τους πάντες.

Στην Ελλάδα κάρτα κοινωνικής ασφάλισης επιχείρησε να θεσπίσει και το ΙΚΑ, ουδείς όμως εκ των υπαλλήλων του γνώριζε τι ακριβώς σημαίνει και ασφαλώς ουδείς εκ του κράτους εμφανίστηκε και πρόθυμος να καταργήσει όλους τους υπόλοιπους αριθμούς ή κάρτες ή ταυτότητα ή φορολογική ενημερότητα. Στο δύσκαμπτο και υπερ-γραφειοκρατικό ελληνικό κρατικό μηχανισμό μια κάρτα κοινωνικής ασφάλισης σημαίνει πολύ απλά, «πάρε να 'χεις έναν αριθμό ακόμη, ο οποίος δεν ξέρουμε ποιο σκοπό εξυπηρετεί, αλλά με αυτόν ενδεχομένως σε βασανίσουμε στο μέλλον λίγο παραπάνω».

Η κάρτα κοινωνικής ασφάλισης είναι μια κάρτα όπως μια τραπεζική κάρτα αναλήψεων. Επάνω εγγράφεται το ονοματεπώνυμο του κατόχου, η διεύθυνσή του, το διαμέρισμα και η κοινότητα που ανήκει, το όνομα και το τηλέφωνο του προσωπικού γιατρού και φέρει έναν αριθμό δεκαψήφιο. Τα πρώτα 6 νούμερα είναι η ημερομηνία γεννήσεώς σου, ενώ τα τέσσερα που ακολουθούν ο προσωπικός σου αριθμός, που λήγει σε μονό αριθμό, αν είσαι άνδρας και ζυγό – αν είσαι γυναίκα.

Παιδεία.

Το «δωρεάν παιδεία για όλα τα Δανόπουλα» ήταν παλιά λαϊκή επιταγή για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και την επίτευξη ισονομίας. Η Δανία είναι η πρώτη χώρα που θεσπίζει με βασιλικό διάταγμα του 1814 τη δωρεάν πρόσβαση στην παιδεία για όλους. Το Δημοτικό σχολείο για τη Δανία είναι 9 χρόνια (κάτι σαν ενοποιημένο ελληνικό Δημοτικό και Γυμνάσιο) και είναι υποχρεωτικό για όλους. Συνεχίζει με γενικά ή τεχνικά λύκεια που εδώ όμως καλούνται «Γυμνάσια» ή τα πανεπιστήμια, ενώ η εκπαίδευση μπορεί να συμπληρωθεί μέσα από τo Folkeskole, που θέσπισε ο Grundtvig.

Το Δανέζικο Δημοτικό και το Γυμνάσιο πέρα απ' τα θεωρητικά μαθήματα θα διδάξει και μαγειρική, ραπτική, ξυλουργικές εργασίες, θα αφιερώσει χρόνο στους μαθητές για να συζητήσουν εφηβικά προβλήματα και θα διδάξει δύο ξένες γλώσσες σε υψηλό επίπεδο, εκ των οποίων η μία είναι η αγγλική και η δεύτερη επιλεγόμενη. Συνήθως επιλέγουν ως δεύτερη γλώσσα τη γερμανική. Κατ' επιλογήν του μαθητή και η εκμάθυνση τρίτης ξένης γλώσσας. Κι αυτό σημαίνει ότι Φροντιστήρια ξένων γλωσσών, τουλάχιστον με την έννοια που εμείς γνωρίζουμε δεν υπάρχουν, όμοια όπως δεν υπάρχουν φροντιστήρια – βοήθειας σε ειδικά μαθήματα ή προπαρασκευής για τα Πανεπιστήμια.

Οι περισσότεροι Δανοί μιλούν πολύ καλά αγγλικά και συχνά, αν διαπιστώσουν ότι είσαι ξένος και τους αρχίζεις μια συζήτηση στα δανέζικα θα τη γυρίσουν στα αγγλικά για να εξασκήσουν τη γλώσσα. Τότε θα πρέπει, αν εσύ θες να συνεχίσεις τη συζήτηση στα δανέζικα, να τους διευκρινήσεις ότι προτιμάς τη γλώσσα τους για να τη μάθεις καλύτερα, κι αυτοί θα σε αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερο σεβασμό.

Οι Δανοί σέβονται ιδιαίτερα όσους μιλούν τη γλώσσα τους και φροντίζουν να τη διδάξουν στα κέντρα των μεγαλύτερων πόλεων έναντι κάποιας χαμηλής αμοιβής που πληρώνεις στους δήμους (περί τις 500 δανέζικες κορώνες για κάθε ένα από τα 5 επίπεδα), ενώ για τους πολιτικούς πρόσφυγες τα μαθήματα προσφέρονται εντελώς δωρεάν. Η διδασκαλία είναι καθημερινή και στα δημοτικά κέντρα όπου διδάσκεται η γλώσσα προσφέρεται επιπλέον στους σπουδαστές κέντρο μελέτης με επιπλέον υλικό, βιβλία, υπολογιστές με εκπαιδευτικά προγράμματα, βιβλία που συνοδεύονται με ακουστική ανάγνωση κειμένου και βοήθεια από έναν εκπαιδευτικό, ο οποίος βρίσκεται πάντα μέσα στο Σπουδαστήριο, έτοιμος να βοηθήσει τον κάθε μαθητή ή να λύσει τις όποιες απορίες του.

Παράλληλα με τα Δημόσια Σχολεία και κάποια (λίγα) ιδιωτικά, τα δημοτικά κέντρα (γνωστά ως VUC, AOF και FOF) προσφέρουν έναντι πολύ χαμηλής – συμβολικής αμοιβής μαθήματα και σεμινάρια σε ό,τι χωράει το μυαλό του ανθρώπου: γλώσσες, κοινωνιολογία, μαθήματα για υπολογιστές, μουσική, γιόγκα, μαθήματα ραπτικής ή πλεξίματος, βαθύτερη και λεπτομερέστερη διδασκαλία της δανέζικης γλώσσας ή θα συμπληρώσουν την εκπαίδευση του Δημοτικού ή του Γυμνασίου σε ενήλικες που διέκοψαν το σχολείο στη νεαρή ηλικία, αλλά επιθυμούν να τη συνεχίσουν και να πάρουν πανεπιστημιακή μόρφωση.

Το Folkeskole (Λαϊκό Σχολείο) από την άλλη απευθύνεται επίσης σε ενήλικες έναντι χαμηλής πάλι αμοιβής. Προσφέρει σεμινάρια σε ποικίλα θέματα για περιορισμένο χρόνο, κατάλυμμα και τροφή στους σπουδαστές. Όσο παρακολουθείς τα μαθήματα μένεις μέσα στο σχολείο.

Τα τελευταία χρόνια, οι Δανοί με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο απ' την περιοχή της Κοπεγχάγης ανησυχούν ιδιαίτερα για το επίπεδο εκπαίδευσης στα δημόσια δημοτικά σχολεία και παρατηρείται μια αύξηση του ποσοστού αυτών που στέλνουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά, αλλά παραπαιδεία δεν υπάρχει.

Βιβλιοθήκες.

Κάθε πόλη ή χωριό έχει τη δημόσια δανειστική βιβλιοθήκη του, που είναι και τόπος συνάντησης.

Και οι Δανοί διαβάζουν, ανεξαρτήτως της ακαδημαϊκής τους εκπαίδευσης, επαγγέλματος, κοινωνικής τάξης ή εισοδήματος.

Ο Δανός μπορεί να βρει τα πάντα μέσα στη βιβλιοθήκη: βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, παρτιτούρες μουσικής, CD, κάποια DVD με κινηματογραφικές επιτυχίες, video με παιδικά προγράμματα, να έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο, ενώ μπορεί να συνεχίσει την όποια ακαδημαϊκή μελέτη του χρησιμοποιώντας έναν απ' τους πολλούς υπολογιστές που προσφέρονται στους αναγνώστες ή τα ειδικά διαμορφωμένα γραφεία με computers για τους φοιτητές.

Μολαταύτα, στα λιτά δανέζικα σπίτια η βιβλιοθήκη είναι συνήθως και μεγάλη.

Οι δημόσιες βιβλιοθήκες είναι χώροι ευχάριστοι, με φωτεινά χρώματα, άνετους καναπέδες όπου μπορείς ν' αράξεις με την ησυχία σου διαβάζοντας ό,τι σ' αρέσει ή ν' ακούσεις σπάνιες εκτελέσεις κλασικής μουσικής ή τζαζ στους χώρους όπου υπάρχουν τα στερεοφωνικά μηχανήματα.

Υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι για παιδιά με μαξιλάρες, παιχνίδια, παραμύθια και δωμάτια όπου τα παιδιά μπορούν να μιλούν, να ζωγραφίζουν, ν' ασχολούνται με χειροτεχνίες ή να παίζουν με κάποια σχετική ησυχία.

Στις βιβλιοθήκες των μεγαλύτερων πόλεων δε λείπουν και χώροι συσκέψεων και συμβουλίων με μεγάλα τραπέζια για ομάδες επαγγελματιών, μέλη επιχειρήσεων από το εξωτερικό ή φοιτητές που συμμετέχουν σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

Στη βιβλιοθήκη οι αλλοδαποί μπορούν να παραγγείλουν στον βιβλιοθηκάριο παιδικά βιβλία στη γλώσσα τους για να διδάξουν στα παιδιά τους τη μητρική γλώσσα, μιας και όλοι αναγνωρίζουν τη σημασία που έχει η διατήρηση της μητρικής γλώσσας στη γενιά των «Νέων Δανών», δηλαδή των Δανών εισαγωγής.

Αν ο αναγνώστης επιθυμεί κάποιο βιβλίο που δεν υπάρχει στην τοπική βιβλιοθήκη, τότε αυτό παραγγέλνεται από την Κοπεγχάγη ή άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως επί παραδείγματι το Μόναχο ή η Φραγκφούρτη.

(Συνεχίζεται)

© Ελένη Καλλιανέζου, Αθήνα 25 Σεπτεμβρίου 2008