Δευτέρα 9 Φεβρουαρίου 2009

Ψεύδους Εγκώμιον, Σύνδρομο του Πινόκιο, Ζωτικό Ψεύδος και Σύγχρονο Παραμύθι

"Υπάρχουν Αλήθεια και Ψεύδος άρα γε; ή υπάρχει μόνον Νέον και Παλαιόν, ― και το Ψεύδος είναι απλώς το γήρας της αληθείας;" [1]


Κωνσταντίνος Καβάφης, Σημείωμα Γ΄ (16.9.1902). Ανέκδοτα σημειώματα ποιητικής και ηθικής. Ερμής, 1983. 24.



Ψεύδους Εγκώμιον.

Πήρα το παρακάτω «κυνικό» γράμμα και το δημοσιεύω για μεταπασχαλινή «ξεφάντωση των φίλων».

Αγαπητέ κύριε,

Δεν ξέρω αν οι συνέλληνες, παραδομένοι στη λαμπριάτικη βακχεία, πρόσεξαν μιαν «αποκάλυψη» του Βηματοδότη σας την Κυριακή του Πάσχα: Στην Ταχυδρομική Σχολή των ΕΛΤΑ, λέει, υπάρχει και μάθημα δημοσίων σχέσεων... για το μάθημα αυτό, υπάρχει εγχειρίδιο... και στο εγχειρίδιο υπάρχει ένα κεφάλαιο με τον τίτλο «Πώς να λέμε ψέματα με επιτυχία». Τόσο ο βουλευτής που το ανακάλυψε (κ. Στρατάκης) όσο και ο υφυπουργός Μεταφορών (κ. Λουκάκης) στον οποίον απευθύνθηκε, αλλά και ο Βηματοδότης, κατάπληκτοι επειδή διδάσκεται το ψέμα στους δημόσιους υπαλλήλους, εξανέστησαν και ζητούν εξηγήσεις και τιμωρία των δραστών.

Ας επιτραπεί, ωστόσο, στον άσημον εμένα να διαφωνήσω και με τους τρεις και, να πλέξω το εγκώμιο του ψεύδους. Ελπίζω να με συχωρέσουν τόσο αυτοί, όσο και οι μεγάλοι και τρανοί του παρελθόντος, που έχουν συνθέσει κάθε λογής εγκώμια για κάθε είδους έμψυχα και άψυχα, σπουδαία ή ασήμαντα - από τον Θουκυδίδη και τον Ισοκράτη που ύμνησαν την Αθήνα ως τον Λουκιανό που έγραψε εγκώμιο της μύγας και τον Πλούταρχο που εγκωμίασε τη λογική των ζώων... από τον Μιχαήλ Ψελλό που εγκωμίασε ψύλλους, ψείρες και κοριούς, ως τον Έρασμο με το περίφημό του Μωρίας εγκώμιον, τον Βολταίρο που εγκωμίασε την υποκρισία και τον Πωλ Λαφάργκ που εγκωμίασε την τεμπελιά. Γιατί όχι, λοιπόν, κι ένα μικρό εγκώμιο στο αρχαιότατο και δημοφιλέστατο ψεύδος;

Πρώτα πρώτα, η ιστορία του ανθρώπινου γένους αρχίζει μ' ένα ψέμα ή μάλλον με δύο, αφού ο Όφις «ηπάτησε» την Εύα όχι μια αλλά δυο φορές: την ξεμυάλισε να φάει το μήλο από το δέντρο της Γνώσεως και της έταξε πως αυτή και ο σύζυγός της «έσονται ως Θεοί» - πράγμα, βέβαια, που κάθε άλλο παρά έγινε. Ωστόσο, στο ψέμα αυτό χρωστάμε τη γνώση για το «καλόν και το πονηρόν» - άλλο το ζήτημα ποιο απ' τα δυο προτιμάμε κάθε φορά...

Ετσι ή αλλιώς, το ψέμα έγινε από τότε ο κυρίαρχος στη ζωή και την πορεία ανθρώπων, κοινωνιών, κρατών. «Μόλις ο άνθρωπος απόκτησε το χάρισμά του λόγου - λέει ο Ράντγιαρντ Κίπλινγκ - το μεταχειρίστηκε για να πει ένα ψέμα. Και το ψέμα τον ύψωσε αμέσως πάνω απ' όλα τ' άλλα ζώα. Ο πρώτος ψεύτης του κόσμου συνάντησε τον ψεύτη του αντίθετου φύλου, έκαναν ένα συνεταιρισμό και ίδρυσαν τη φυλή των ψευδολόγων, που ονομάζεται και ανθρωπότητα»... Οι σοφοί ορίζουν τον άνθρωπο ως «ένα ζώο που φτιάχνει εργαλεία» ή ως «ένα ζώο που γελά». Κατά την ταπεινή μου γνώμη, θα ήταν εξίσου σωστό αν λέγαμε πως είναι «ένα ζώο που ψεύδεται»...

Επόμενο ήταν, ολόκληρη η Ιστορία να μην είναι - όπως ισχυρίζονται μερικοί - παρά «ένα πακέτο ψέματα», που χαλκεύουν οι ισχυροί για να διαφεντεύουν τους ανίσχυρους.

Αλλά κι εκείνοι κι ετούτοι ζουν, αναπνέουν, συντηρούνται και συμβιώνουν με - και χάρη στο ψέμα. Φτάνει να σκεφτούμε πόσο αγριότερη θα ήταν η «ανθρώπινη ζούγκλα», αν λέγαμε απερίφραστα την αλήθεια ο ένας στον άλλον, αν του πετούσαμε καταπρόσωπο την πραγματική γνώμη μας για το μυαλό του, την εμφάνισή του, την πολιτεία του. Είμαστε που είμαστε «λύκοι» ο ένας για τον άλλον - θα γινόμαστε πιράνχας και αλλιγάτορες, και θ' αλληλοσφαζόμαστε κάθε ώρα και στιγμή... Ο πολύς Νίτσε, στη Θέληση της Δύναμης, υποστηρίζει πως «το ψέμα είναι απαραίτητο στη ζωή, κι αυτό αποτελεί μέρος του τρομερού και προβληματικού χαρακτήρα της ύπαρξης».

Κι όχι μόνο απαραίτητο αλλά και ψυχαγωγικό. «Αγαπώ την αλήθεια - έγραφε ο Ανατόλ Φρανς, στην Ανθισμένη ζωή του. Πιστεύω πως η ανθρωπότητα τη χρειάζεται. Αλλά χρειάζεται ακόμα περισσότερο το ψέμα, που την κολακεύει, την παρηγορεί, της δίνει απέραντες ελπίδες. Χωρίς το ψέμα, θα χανόταν μέσα στην απελπισία και την πλήξη».

Για τούτο, οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από το λεγόμενο «ζωτικό ψέμα» - το ζωτικό ψέμα, που σκεπάζει τις ασκήμιες, τις ταπεινότητες, τις αθλιότητες, που εξωραΐζει και τρέφει τη ζωή, ακόμα και την πιο άχαρη, και της δίνει κάποιο νόημα και σκοπό, ενώ η αλήθεια μπορεί ν' αποβεί ολέθρια, όπως το έδειξε ο Ιψεν στην Αγριόπαπιά του. Αλλά και ο Μαξίμ Γκόρκι, που ονόμαζε το ψέμα «θρησκεία των σκλάβων και των αφεντάδων, παραδέχεται ωστόσο πως υπάρχει «ψέμα παρηγορητικό που γαληνεύει» (Στο βυθό).

Και να 'ταν μόνο οι άνθρωποι; Ακόμα και οι θεοί το ανέχονται. «Τέχνασμα απατηλό, χάρη του δίκιου, ούτε ο ίδιος ο θεός το αποδοκιμάζει» («Απάτης δικαίας ουκ αποστατεί θεός»), λέει σ' ένα απόσπασμά του ο θεοσεβέστατος Αισχύλος. Κι επαυξάνει: «Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ακόμα κι ο θεός τιμά τα ψέματα» («Ψευδών δε καιρόν έσθ' όπου τιμά θεός»).

Είναι αυτό που ονομάζεται «dolus bonus», «αγαθός δόλος» - έστω κι αν, συχνότατα, ο «δίκαιος σκοπός» δεν είναι παρά πρόφαση για δόλους διόλου αγαθούς...

Αλλά και η επιστήμη και η φιλοσοφία, που αποστολή τους είναι η ανεύρεση της αλήθειας, έχουν αφετηρία τους το ψέμα - αν, τουλάχιστο, πιστέψουμε τον άγγλο ποιητή και πεζογράφο του περασμένου αιώνα Ουώλτερ Σάβατζ Λάντορ: «Αν δεν υπήρχε ψέμα και απάτη στον κόσμο, δεν θα υπήρχε αμφιβολία - αν δεν υπήρχε αμφιβολία, δεν θα υπήρχε έρευνα - αν δεν υπήρχε έρευνα, δεν θα υπήρχε γνώση, σοφία, ιδιοφυία. Και η ίδια η φαντασία θα 'μενε κουκουλωμένη στο μανδύα της, άπραγη, ωχρή και κορδωμένη».

Κι αφού ο λόγος για φαντασία, μήπως ολόκληρη η τέχνη δεν είναι - κατά τον Πλάτωνα - ένα ψέμα, αφού παρασταίνει ψεύτικα και φανταστικά πράγματα σαν αληθινά; Θυμηθείτε πόσο χαριτωμένα τ' ομολογεί ο Λουκιανός στην Αληθινή ιστορία του: «Γράφω για πράγματα που ούτε είδα, ούτε έκανα, ούτε μου τα 'παν άλλοι και που όχι μόνο δεν υπήρξαν ποτέ, αλλά που ούτε καν θα μπορούσαν να υπάρξουν». Προσθέτει, όμως, πως είναι πολύ πιο ειλικρινής απ' τους ομολόγους του, αφού «δηλώνω ότι η μοναδική αλήθεια που θα πω, είναι πως λέω ψέματα». Κι εδώ, διαφωνώ με το Εγχειρίδιο των ΕΛΤΑ, που κατατάζει τους καλλιτέχνες, ηθοποιούς κλπ. στους ψεύτες, πλάι στους πολιτικούς. Επειδή οι ηθοποιοί μπορεί να «ψεύδονται» έντεχνα παρασταίνοντας πρόσωπα που δεν είναι οι ίδιοι, όμως το κοινό το ξέρει και δεν ξεγελιέται αλλά ψυχαγωγείται. Ενώ οι άλλοι ψεύδονται (χωρίς εισαγωγικά) αλλά το κοινό (υποτίθεται πως) δεν ξέρει ότι ψεύδονται και ξεγελιέται συχνά - και διόλου ψυχαγωγικά...

Αλλά και οι ψευδολόγοι πολιτικοί έχουν το άλλοθί τους και μάλιστα εγκυρότατο: τον Πλάτωνα πάλι που, στην Πολιτεία του, τους δίνει μάλιστα και την αποκλειστικότητα της ψευτιάς: «Μόνο στους άρχοντες της πολιτείας ανήκει το δικαίωμα να μεταχειρίζονται το ψέμα, για να γελάσουν ή εχθρούς ή πολίτες για το καλό της πολιτείας» («Τοις άρχουσιν δη της πόλεως, είπερ και τισίν άλλοις, προσήκει ψεύδεσθαι ή πολεμίων ή πολιτικών ένεκα επ' ωφελεία της πόλεως"). Μόνο που οι «άρχοντες» συνηθέστατα ψεύδονται όχι για της πολιτείας το καλό αλλά για το δικό τους. Κι αυτό το «καλό και συμφέρον» το κήρυξαν ωμά πάμπολλοι, από τον Μακιαβέλλι και τον Μαζαρίνο ως τον Χίτλερ («Οι μεγάλες λαϊκές μάζες πέφτουν πιο εύκολα θύματα ενός μεγάλου ψέματος παρά ενός μικρού») κι ως τους αμέτρητους άλλους μιμητές τους - ψευδολόγους και ψευδουργούς, ψευδεγκέφαλους και ψευδόσοφους, ψευδοπροφήτες και ψευτοπατριώτες, ψευδαπόστολους και ψευδοσωτήρες και, τελικά, ψευδανθρώπους, που ψευτίζουν κι όλους τους άλλους.

Και δεν χρειάζεται να προσθέσω πως, στην ακραία έκφανση της πολιτικής, στον πόλεμο (τον κάθε είδους πόλεμο), το Α και το Ω είναι το ψέμα και η εξαπάτηση του αντιπάλου - από τον Δούρειο Ιππο ως την παραπληροφόρηση και τα σύγχρονα «καμουφλάζ».

Αλλωστε - τα του Καίσαρος... - πρέπει να παραδεχθούμε πως το ψέμα απαιτεί και ιδιαίτερο ταλέντο: ο πρώτος τυχών δεν γίνεται επιτυχημένος ψεύτης. «Κάθε ανόητος μπορεί να πει την αλήθεια, αλλά χρειάζεται να έχεις κάποιο μυαλό για να πεις ένα καλό ψέμα», σημείωνε ο Σάμιουελ Μπάτλερ. Και η παροιμία μας «Από μωρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια», δείχνει πως η κυρία αυτή είναι προνόμιο των πτωχών τω πνεύματι...

Κι όχι μόνο εξυπνάδα χρειάζεται το ψέμα, αλλά και γερή μνήμη για να μην πιάνεται ο ψεύτης στα πράσα. Το οποίον, ούτε οι ξεμωραμένοι είναι άξιοι να ψεύδονται.

Και μπορεί ο Σοφοκλής να έλεγε πως «το ψέμα δεν προφταίνει να γεράσει» («ουδέν ψεύδος έρπει εις γήρας χρόνου»), ωστόσο άλλοι, όπως ο Μαρκ Τουαίν, τον διαψεύδουν, λέγοντας πως «η διαφορά ανάμεσα στη γάτα και το ψέμα είναι πως η γάτα έχει μόνο εφτά ζωές». Και υπερθεματίζει: «Την αλήθεια εύκολα τη σκοτώνεις, το καλοστημένο ψέμα είναι αθάνατο»...

Επειτ' από όσα τόλμησα να ισχυρισθώ και να παραθέσω, νομίζω πως ο καλύτερος επίλογος είναι το τετράστιχο απ' τον Δον Ζουάν του Μπάυρον:

«Στο κάτω κάτω, τι είναι δα το ψέμα;

Τι άλλο παρά η αλήθεια μασκαρεμένη,

και προκαλώ ιστορικούς, ήρωες, νομικούς, παπάδες

να ιστορήσουν ένα γεγονός χωρίς λίγη μαγιά ψευτιάς».

Γιατί, λοιπόν, να ψέγουμε το ψέμα, που είναι νόμισμα αιώνιο, με τεράστια, διεθνή κι ακλόνητη κυκλοφορία, και να μην εγκωμιάζουμε τις περγαμηνές του, τις χάρες του και τις χαρές που μας δίνει;

Υ.Γ. Επιτρέψτε μου να προσθέσω κάτι ακόμα: υπάρχει ένα γραφικό χωριό που ονομάζεται Ψευτολίμανο, επειδή οι κάτοικοί του φημίζονται για την επίδοσή τους στο ψέμα - όπως οι αρχαίοι Κρήτες και οι σύγχρονοι Μαρσεγέζοι. Ενας παλιός δάσκαλος - ξενοχωρίτης, βέβαια - που υπηρέτησε εκεί, έλεγε πως οι Ψευτολιμανιώτες τού θυμίζουν ένα στίχο από τον Αμφιτρύωνα του Πλαύτου: «Ο,τι κι αν πεις δεν είναι αλήθεια, δεν ήταν ποτέ αλήθεια και δεν θα είναι ποτέ αλήθεια». Απ' αυτό το χωριό κατάγομαι κι εγώ. Ωστε...

Με ειλικρινείς πραγματικά χαιρετισμούς Γ. ΣΕΡΕΤΗΣ Και για την αντιγραφή Μ. ΠΛ.

ΤΟ ΒΗΜΑ, Νέες Εποχές, Μάριος Πλωρίτης, Κυριακή 4 Μαΐου 1997






Ιερώνυμος Μπος, Η Εξαγωγή της Πέτρας της Τρέλας ή η Θεραπεία του Τρελού, 1475 – 1480, Museo del Prado, Μαδρίτη


Όταν μας βομβαρδίζουν οι αλήθειες και η πραγματικότητα γίνεται στυγνή κι αμείλικτη, τότε ανατρέχουμε στο παραμύθι, που, αναλόγως της δημιουργικής μας ικανότητας και της φαντασίας που διαθέτουμε, ακόμη δε περισσότερο της δύναμης αυθυποβολής μας, μπορεί να γίνει το ζωτικό μας ψεύδος.

Υπάρχει μια λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας και γνωρίζουμε ότι είναι ψέματα και στα ψέματα που αρχίζουμε να πιστεύουμε, μια λεπτή ακροβασία ανάμεσα στη δημιουργική ανάγκη και στη σχιζοφρένεια.

Ο Πινόκιο λέει ψέματα για να αποφύγει δύσκολες καταστάσεις κι η μύτη του μεγαλώνει, σημάδι πως ο δημιουργός του, ο Κάρλο Κολόντι καταφεύγει σ' ένα ηθικοπλαστικό τέχνασμα -υποκατάστατου συνείδησης- για να του εμφυσήσει ζωή.

Το παραμύθι στα παιδιά είναι αναγκαιότητα, γιατί μέσα απ' το μαγικό στοιχείο, το φαντασιακό και την υπερβολή υποβάλλεται έμμεσα ένα μήνυμα με τρόπο πολύ θελκτικότερο και αποτελεσματικότερο απ' ό,τι θα πετύχαιναν ώρες ατέλειωτες κηρύγματος με κώδικες δεοντολογίας. Αλλά, πέραν του όποιου διδακτικού του σκοπού είναι και αυταξία.

Ρώτησαν κάποτε τον Αϊνστάιν πώς μπορεί να αναπτυχθεί ευφυΐα στα παιδιά.

-Δώστε τους να διαβάσουν παραμύθια, είπε.

-Και μετά;

-Δώστε τους να διαβάσουν περισσότερα παραμύθια.

Την τέχνη του παραμυθιού και την πίστη του στη φαντασία την είχε εμπεδώσει ο ίδιος καλά, αφού αφετηρία του στη θεωρία της σχετικότητας ήταν η εμμονή του στο όραμα μιας μάγισσας που πετά στον ουρανό, καβαλώντας αντί για σκούπα μια αχτίδα φωτός.

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την απομυθοποίηση και την εκβαράθρωση όλων των συμβόλων, όλων αυτών των ζωτικών ψευδών που λειτουργούν εις παραμυθίαν ψυχής. Το οξύμωρο στον ορθολογισμό, ότι ειδικά σε περιόδους κρίσεων, προσωπικών ή γενικευμένων, οι χαρτορίχτρες κάνουν χρυσές δουλειές, τα έργα φαντασίας σπάνε ταμεία στους σινεμάδες, οι έφηβοι ξημεροβραδιάζονται σε video games ή παιχνίδια ρόλων μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, και αυτή η τάση θεωρείται, δικαίως, πολύ πιο υγιής από άλλου είδους φυγές όπως το αλκοόλ ή οι ψυχοτρόπες ουσίες.

Αλλά η μεγάλη αντίφαση στην παραδοχή της ανάγκης για το παραμύθιασμα είναι όλα τα παραφερνάλια που λειτουργούν ως υποβοηθήματα της φαντασίας, γι' αυτό και τελικά η σημερινή γενιά των παιδιών διαθέτει λιγότερη φαντασία ή η φαντασία των παιδιών έχει υποστεί μια ριζική ποιοτική μεταβολή με το βομβαρδισμό των παιχνιδιών και των ποικίλων επεξηγήσεων που δίνονται στο σύγχρονο παραμύθι. Όμως οι πολλές επεξηγήσεις είναι περιττές˙ το όποιο μήνυμα δε θα επεξεργαστεί ποτέ απ' τον ίδιο τον αποδέκτη του, όταν μασιέται από τον ερμηνευτή του ή το συγγραφέα του (και τις περισσότερες φορές κατά το δοκούν του εκάστοτε ερμηνευτή – ενήλικα, αναλόγως της δικής του παιδείας και των δικών του προσλαμβανουσών). Παλιά, μια πάνινη κούκλα φτιαγμένη από τη μητέρα ή τη νονά ήταν αρκετή για το κορίτσι, μια αυτοσχέδια μπάλα από κουρέλια η ευτυχία για το αγόρι. Οι γιαγιάδες ή οι γριές της γειτονιάς μάζευαν τους πιτσιρικάδες τα βράδια και τους έλεγαν παραμύθια -ιερή τελετουργία που η μαρίδα περίμενε με ανυπομονησία-.

Το ελληνικό λαϊκό παραμύθι είχε όλα τα αναγκαία στοιχεία βίας: τον Αράπη, τη Λάμια, τους βρυκόλακες, τις νεράιδες που σου παίρνουν τη μιλιά, σκηνές άγριες ανθρωποφαγίας όπως στην ελληνική λαϊκή έκδοση της Σταχτοπούτας, όπου η μητέρα φαγώνεται από τις δυο μεγαλύτερες θυγατέρες της. Η τρίτη θα θάψει τα κόκαλα της μάνας της στην αυλή κι από την αχλαδιά που θα φυτρώσει θα έρθουν και τα φορέματα που θα βάλει στο χορό του άρχοντα.

Τα στοιχεία αυτά απορρίφθηκαν ως μη πολιτικώς ορθά. Το νέο παραμύθι έχει οικολογικά μηνύματα και τα στοιχεία βίας αποβάλλονται ως ακατάλληλα παιδαγωγικά. Την ίδια στιγμή όμως σκηνές βιαιότητας πέφτουν σα χείμαρρος από τις τηλεοράσεις και τα ΜΜΕ και το μοντέλο λειτουργεί νομοτελειακά δυϊστικά, υποθάλποντας μια μανιχαϊστική αντίληψη, που είναι βλακώδες να θεωρήσουμε ότι δε γίνεται αντιληπτή απ' το παιδί: ένας κόσμος ιδεατός απ' τη μια (αλλά σαφέστατα μη υπαρκτός) με ήρωες παραμυθιών θερμοκηπίου και ο πραγματικός απ' την άλλη με βία, έγκλημα, αδιαφάνεια, διαφθορά, εξαπάτηση.

Ακραίο παράδειγμα της ηλιθιότητας των ενηλίκων, που συνέλαβαν εγκαίρως και Ιαπωνικές εταιρίες παιχνιδιών και καρτούν, ο γνωστός ήρωας Τομ απ' τη σειρά κινουμένων σχεδίων «Τομ και Τζέρρυ»: Ο γάτος Τομ που κυνηγά το ποντίκι που τον ταλαιπωρεί εμφανίζεται χωρίς στόμα σε ένα μοντέλο κούκλας. Η ιδέα πίσω απ' αυτό; Το στόμα συμβολίζει τη βία του γάτου προς τον ποντικό, άρα κρίνεται ακατάλληλο για παιδιά, ισχυρισμός που απορρίπτει ακόμη και την τροφική αλυσίδα και βασικές αρχές γνώσης του φυσικού κόσμου.

Καμία όμως μελέτη δεν έχει αποδείξει ότι το παραμύθι των παλαιότερων γενεών προκάλεσε στη γενιά τη δική μας ψυχολογικά τραύματα, ώστε το «παραμύθι θερμοκηπίου» να κρίνεται απαραίτητο στο σημερινό παιδί για να του αναπτύξει υγιή προσωπικότητα.

Πιθανόν δομικά στοιχεία του παραμυθιού του χτες, όπως η μάγισσα, η Λάμια ή ο βρυκόλακας λίγα έχουν να πουν στη σύγχρονη γενιά των παιδιών, όταν τα ίδια τα στοιχεία (και τα στοιχειά) της φύσης είναι τόσο λίγο οικεία στις τσιμεντουπόλεις. Αυτό όμως κατ' ουδένα τρόπο δε σημαίνει ότι στοιχειά δεν υπάρχουν, είναι γελοίο για να ξορκίσουμε τους φόβους μας να προβούμε σε γενικεύσεις του τύπου «δεν υπάρχει φόβος».

Πίσω από κάθε μεγάλο θυμό ή οργή υπάρχει κι ένας αξεπέραστος φόβος και πίσω από κάθε φόβο υπάρχει ένα μεγάλο ψυχικό τραύμα.

Η γενικευμένη και εκπεφρασμένη οργή που ζήσαμε τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα είναι και χαρακτηριστικό παράδειγμα των φόβων και των τραυμάτων μας που αδυνατούμε να διαχειριστούμε. Προκειμένου να ερμηνεύσουμε τα ψεύδη της δημόσιας ζωής καταφύγαμε στις εύκολες ερμηνείες που βασίζονται στα δικά μας ζωτικά ψεύδη. Για να είναι όμως το ψεύδος όντως ζωτικό πρέπει και να υπάρχει αυτό το αναγκαίο «και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» που δίνει ακόμη και στη μαυρίλα άνοιγμα σε ορίζοντες φωτός και πίστη στη δύναμη των υπερβάσεων. Έτσι η μύτη του Πινόκιο θα μικρύνει και ο ήρωας θα μεταμορφωθεί από ξύλινη άψυχη κούκλα σε αληθινό αγόρι. Πίσω όμως απ' τη μύτη του Πινόκιο, υπήρχε η εμπιστοσύνη του στη μεταμορφωτική δύναμη της Γαλάζιας Νεράιδας.

Χωρίς μάγια δεν υπάρχει υπέρβαση.


_______________________________


[1] Βλέπε και ανάρτηση Εξ Ιωνίας καθώς και Οπτικές Απάτες και Πολυπλευρικότητα της Αλήθειας, Αρμονίες, Δυσαρμονίες και Πολυφωνικότητα του Ψεύδους.


© Ελένη Καλλιανέζου, Αθήνα 9 Φεβρουαρίου 2009

buzz it!

36 σχόλια:

sstamoul είπε...

Ψέματα κι αλήθεια, ετσά 'ν' τα παραμύθια...
(πολύ μου άρεσε αυτή η ανάρτηση... )

Αστερόεσσα είπε...

Ψέματα κι αλήθεια, έτσι είναι και η πραγματικότητα.

Πόσο γελάω με δηλώσεις του είδους "δε λέω ποτέ ψέματα" ή "απεχθάνομαι τα ψέματα", λογικό παράδοξο, αφού το ίδιο είναι ψέμα ή αντικατοπτρίζει έναν ευσεβή πόθο να λέμε πάντα την αλήθεια.

Υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στο ζωτικό ψεύδος και το ψεύδος του ηθικού αυτουργού ή του ιθύνοντα νου του επαγγελματία εξαπατητή.

Αλήθεια όμως δεν υπάρχει ούτε και επιστημονικά, αφού καθημερινά τα επιτεύγματα της επιστήμης αναιρούν αυτά της προηγούμενης μέρας.

Από την άλλη το πεπερασμένο του ανθρώπινου μυαλού αδυνατεί να συλλάβει ολιστικά οποιαδήποτε έννοια, άρα και η αλήθεια μας είναι αποσπασματική. Επομένως, για ποια αλήθεια μιλάμε;

Όλες οι "αλήθειες" είναι απόπειρες υποκειμενικής καταγραφής της αντικειμενικότητας, άρα ατελέσφορες και τελικά όχι εντελώς αληθείς. :)

tovenito είπε...

τρομερή ανάρτηση.
νομίζω πως το κυριότερο θέμα έγκειται στο κίνητρο που έχεις, είτε για να πεις την αλήθεια είτε για να πεις το ψέμα. αν το κάνεις εσκεμμένα για να πληγώσεις ή για να νιώσεις εσύ ανώτερος ή πληρέστερος από τον άλλο, τότε εκεί έχω το θέμα μου. πάντα προσπαθώ να ανιχνεύω τα κίνητρα, όσο μπορώ. φυσικά όταν ο άλλος με κοροιδεύει μέσα στα μούτρα μου νευριάζω. υπάρχουν όμως και αυτά τα κατά συνθήκη ψεύδη που όλοι τα λέμε, τα έχουμε πει και θα τα λέμε. όσο υπάρχουν άνθρωποι σε αυτή τη γη.
έχουν υπάρξει στιγμές στη σύντομη ζωή μου που έχω νιώσει να μπουχτίζω από το ψέμα. όχι των άλλων, το δικό μου.
κι άλλες που νιώθω ότι ήμουν τόσο ειλικρινής που τα τίναξα όλα στον αέρα. που αν δεν μιλούσα όλα θα είχαν μια ομαλή πορεία.
τελικά δεν ξέρω τι είναι καλύτερο να πράττεις. ίσως εξαρτάται από τη στιγμή, από τον αποδέκτη του ψέματος ή της αλήθειας, από το πώς νοιώθεις.
το καλύτερο από όλα θα είναι να βρεις βέβαια τη χρυσή τομή. να λες τις αλήθειες χωρίς να πληγώνεις, να βρεις αυτή την ισορροπία ζητούμενο. αυτό το προτιμώ περισσότερο από όλα.
όσον αφορά τα παραμύθια και την τέχνη, θα έλεγα ότι δεν προσφέρουν ακριβώς ψέμα, αλλά στιγμές ψευδαισθήσεων που κρύβουν όμως αλήθειες. εξαπατόμαστε εν γνώση μας όπως λέει η ανάρτηση αλλά ακόμη κι αν δεν υπήρχε τέτοια εξαπάτηση θα έπρεπε να την εφεύρουμε, όχι;

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Πολύ καλή η ανάρτηση.
Θα συμφωνήσω εν πολλοίς με το ανήψι:)
Σωστά το θέτει.
Το λεπτό σημείο που χρειάζεται να προσέχουμε και καθημερινά πρέπει να διερευνούμε και να μαθαίνουμε είναι η "ειλικρίνεια των συναισθημάτων" μας και ο χειρισμός τους για το καλό του εαυτού μας και των οικείων μας.

Δεν είναι η ελικρίνεια και η αλήθεια υπαράνω της Καλοσύνης. Αυτό είναι το κομβικό σημείο.

Το να πούμε π.χ "είσαι κουτσός" "ρε κουτσέ", κάποιον, είναι αλήθεια.
Αλλά εξ ίσου αλήθεια είναι και η προσβλητική συμπεριφορά μας και η πιθανή κακία που διαφαίνεται.
Ένα απλό παράδειγμα, ανέφερα.

Το ζωτικό ψέμα είναι αναγκαίο τόσο ώστε να μην εξατάμε τον ευατό μας και "μεταχειριζόμαστε" ψυχές ανθρώπων.

Αστερόεσσα είπε...

@ tovene592 - Σπίθα

Το θέτετε όμορφα (ή τουλάχιστον εμένα μου αρέσει).
Κατά συνθήκην ψεύδη, ζωτικά ψεύδη, κίνητρο ψεύδους, επιθυμία ψευδαίσθησης (η οποία μπορεί να διαφοροποιείται κατά διαστήματα όταν κάποιος είναι σε "ποιητική" ή ρασιοναλιστική φάση, αναλόγως).

Η αλήθεια πληγώνει, το ψέμα μπορεί να πληγώσει επίσης, φράσεις του τύπου "θέλω να μου λες πάντα την αλήθεια" αμφισβητούνται, αφού έχουν ως βάση το δικό μας ζωτικό ψεύδος και αυτό που θα θέλαμε να είναι η αλήθεια (που μπορεί και να μην είναι καθόλου έτσι).

Ίσως ο χρόνος προσδιορίζει την αλήθεια και ο Καβάφης να είχε δίκιο. Αυτό που χθες ήταν αλήθεια και σήμερα αποδεικνύεται ψέμα δεν παύει να είναι αλήθεια με τα δεδομένα του χτες.

Ένας παράφρονας που θεωρεί ότι είναι ο Ναπολέων ψεύδεται και για τα δεδομένα τίνος; Όμως αυτός πιστεύει ακράδαντα ότι είναι ο Ναπολέων και αυτή είναι η αλήθεια του.

Υπάρχουν κι άλλα πράγματα που θα πρέπει να συνυπολογιστούν. Στην απόπειρα απόδοσης της επιστημονικής αλήθειας τι επιζητούμε να αποδείξουμε, τι δεδομένα χρησιμοποιούμε, ποια τελικά υπερτερούν και τα επιλέγουμε και πάνω σε ποιο σύστημα ή θεωρία συναποφασίζουμε ότι θα επεξεργαστούμε τα δεδομένα αυτά.

Κι ύστερα υπάρχουν κι άλλα στοιχεία. Τα πραγματιστικά που αποτιμώνται συγκριτικά και σε συγχρονικότητα, τα δυνητικά του κάθε ατόμου που μπορούν να αποφέρουν σε διαχρονία. Η φράση "είμαι ήρωας" κι αν ακόμη δεν αποδεικνύει αντικειμενικά ηρωϊσμό προδιαθέτει το υποκείμενο που το ενστερνίζεται σε "ηρωϊκή" πράξη. Ομοίως και η φράση "είμαι ένα τίποτα" μπορεί να σε οδηγήσει στο τίποτα μέσα από σταδιακή ελάττωση αυτοεκτίμησης.

Η ανάγκη να εφεύρεις τα ψεύδη σου μου θυμίζει τις συζητήσεις περί υπάρξεως Θεού. Αν όντως υπάρχει ή αν είναι ένα αναγκαίο εφεύρημα. Δεν το γνωρίζω, δεν μπορώ να απαντήσω.

Αυτό όμως που μπορώ να πω είναι ότι τα ζωτικά μας ψεύδη, τα δαιμόνια, οι θεοί και τα είδωλα για να παίξουν σωστά το ρόλο τους πρέπει να τοποθετηθούν σε βάθρο από τους δημιουργούς τους, δηλαδή εμάς, αν όντως επιθυμούμε να ανέβουμε σε ψηλότερες κλίμακες. Κοντολογίς, αναγνωρίζεις στους θεούς που πλάθεις δύναμη ανώτερη απ' τη δικιά σου, για να είναι σε θέση τα δημιουργήματα αυτά να εξυψώσουν το δημιουργό. Άρα δηλώνουμε στα ζωτικά μας ψεύδη τη δική μας σε αυτά υποτέλεια.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Εν κατακλείδι, η αλήθεια είναι σχετική και "διαθλαστική", ανάλογα της οπτική μας πλευράς και των απόψεων περί δικαίου, αρετής, ήθους και άλλων παραμέτρων.
Δεν είναι λοιπόν μια μανιχαίστική έννοια του άσπρου- μαύρου.
Αυτό βολεύει πολλούς με μια ελαφριά αντίληψη και υποδηλώνει το αντίθετο του αληθινού.

------ είπε...

Συνεπως και η αλήθεια υποκειμενική ειναι...τι ψαχνουμε τοτε Ελενίτσα μου;;
φιλια

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Yποκειμενική και προσωρινή, Νανά μου!
Αλλά πόσοι το αντιλαμβάνονται;
Οι κατέχοντες την "απόλυτη αλήθεια" είναι πολλοί και αμετάπειστοι ή άπιστοι:)

Αστερόεσσα είπε...

@ Kαλώστη τη Νανά!

Για ποια αλήθεια μιλάμε; Σωστό αυτό που λέει ο Σπίθας, αλλά υπάρχουν κι άλλες παράμετροι.

1. Προκειμένου να αναζητήσουμε την αλήθεια, επιστημονικά την επιμερίζουμε. Στην Αναγέννηση π.χ. ίσχυε το ιδεώδες του homo universalis. Κάθε μορφωμένος όφειλε να γνωρίζει όλες τις ελευθέριες τέχνες: θεολογία, γραμματική, ρητορική, μουσική, αριθμητική, γεωμετρία και αστρονομία και αργότερα και ιατρική.
Αν πάρουμε οποιονδήποτε όρο ή λέξη της καθημερινότητας, ας πούμε τη λέξη "ήλιος" θα δούμε ότι υπάρχουν πολλές αλήθειες αντικρουόμενες μέσα σε μία και μόνο έννοια: η αστρονομική του αντίληψη, η συμβολιστική στη θεολογία με τον ήλιο της δικαιοσύνης, η ποιητική, η χημική κι ακόμη η αστρολογική ή η συμβολιστική των καρτών Ταρώ. Στις ιστορίες των Γενέσεων μυθοπλαστικά πάλι έχουμε μια πληθώρα συλλήψεων: Ο αιγυπτιακός θεός Ρα, ο δικός μας Απόλλων, η λατρεία του ήλιου στους Αζτέκους με τις ανθρωποθυσίες κ.ο.κ.

Το ανθρωπιστικό όμως ιδεώδες της Αναγέννησης με την προσπάθεια ολιστικής σύλληψης των εννοιών σαφέστατα δεν μπορεί να λειτουργήσει, άρα έχουμε και την καθιέρωση των ειδικών επιστημών.

2. Περί ποιας αλήθειας μιλάμε και κατά πόσον νομιμοποιείται το ψέμα που έθεσε πιο πάνω κι ο Σπίθας με το παράδειγμα να λες στον κουτσό "πού πας, ρε κουτσέ".

-Όμως υπάρχει και η αλήθεια της δικαιοσύνης. Ένας μάρτυρας σε μια δίκη νομιμοποιείται να πει ψέματα για να μην πληγώσει τον κατηγορούμενο, ο οποίος ενδεχομένως είναι φίλος του;
Η συνεξέταση πολλών μαρτύρων προσπαθεί να αποφύγει αυτόν το σκόπελο. Ότι υπάρχουν διαφορετικές οπτικές, ακόμη και στην αλήθεια, ώστε να αποφευχθούν τυχόν λάθη, όταν δεν υπάρχουν άλλα αδιάσειστα στοιχεία υπέρ της αθωότητας ή της ενοχής του εγκαλουμένου σε δίκη.

-Υπάρχει η αλήθεια και το ψέμα στον πολιτικό βίο.

-Υπάρχει η αλήθεια - δεδομένο που αμφισβητείς στην επιστήμη ή τη φιλοσοφία προκειμένου να αναιρέσεις κάποιο δεδομένο. Αρχίζει με τον όρο "έστω ότι δεν ισχύει" (=άρα, έστω ότι η αρχή είναι ψευδής).

-Υπάρχει η νομιμοποίηση του ψεύδους μέσα στη μυθοπλασία.

-Υπάρχει η Γκαιμπελική αρχή της προπαγάνδας: "Για να σε πιστέψουν πρέπει να πεις πολλά ψέματα και τερατώδη. Λογικά, κάποιο θα γίνει πιστευτό, αφού οι αποδέκτες θα αναρωτηθούν αν είναι δυνατόν να είναι όλα ψέματα".

Συνεπώς, υπάρχουν κάποιοι άγραφοι ηθικοί κανόνες που απαγορεύουν το ψέμα. Ή για να το θέσω καλύτερα: Οι υποκειμενικές δηλώσεις υπέρ της αλήθειας οφείλουν να έχουν τη μέγιστη δυνατή δόση ειλικρίνειας του υποκειμένου σε σχέση με αυτό που δηλώνει.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Ποστ μου "Ρευστή Αγάπη",
(ετικέτες "Αγάπες")

"Ο Τσβετάν Τοντόροφ
ορθά υπέδειξε το γεγονός ότι, αντίθετα με ό,τι πιστεύεται από πολλούς, η αληθινή αξία, αυτή που θα έπρεπε να επιδιώκεται και να γίνεται πράξη..
είναι η καλοσύνη και όχι το «καλό».
...
Το καλό παραπέμπει σε μιαν απόλυτη αξία. ...
H καλοσύνη σημαίνει αντίθετα να ακούω τον άλλον, προϋποθέτει ένα διάλογο, μιαν ευαισθησία για τους λόγους που ο άλλος μπορεί να επικαλείται.
Το καλό παραπέμπει στη βεβαιότητα και στην αυτάρκεια, ενώ η καλοσύνη παραπέμπει μάλλον στην αμφιβολία και την αβεβαιότητα (...)

Αστερόεσσα είπε...

Εξαίσιο!!!

Αλλά πώς εδώ μπορεί να σταθεί ας πούμε το Ντοστογιεφσκικό παράδειγμα από τους "Αδερφούς Καραμαζόφ", όπου ο Αλιόσα δε διστάζει να καταδώσει τον ίδιο του τον πατέρα υπηρετώντας το δίκαιο;
Παράδειγμα του διλήμματος του Corneille?

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Ακριβώς:)
Εμφανίζεται και η έννοια της ευθύνης η του "ηθικού χρέους".
Ο Κ.Γαβράς είχε πεί ό,τι ο χαρακτήρας μας και οι σχέσεις μας καθορίζονται από το "αίσθημα ευθύνης" που μας διακρίνει απέναντι στα γεγονότα.

Ανώνυμος είπε...

"Υπάρχουν Αλήθεια και Ψέματα άραγε;"
Μα πως δεν υπάρχουνε;

Τα ψέματα είναι σαν τα τρένα του ταξιδιώτη, αν δε κοιτάξει έξω απ το παράθυρο τη στάσιμη αλήθεια ξεχνά ότι ταξιδεύει.
Η αλήθεια και το ψέμα στη πλέξη
δείχνουν τα πάντα να ρεί.

Πέτυχες διάνα ανάρτηση, όπως και το εξ Ιωνίας ....

Ανώνυμος είπε...

@Σπίθα, και το αίσθημα ευθύνης εξαρτάται άν προσάραξε σε απάνεμα λιμάνια ή ταξιδεύει στη φουρτούνα

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

@ airgood@gmail.com

Το αίσθημα ευθύνης για λίγο βρίσκει τα απάνεμα λιμάνια.
Από την φύση του δεν ξεκουράζεται ποτέ.
Η απόλυτη και διαρκής ευτυχία είναι μια πλάνη και δεν αρμόζει σε ανήσυχους ταξιδευτές της ζωής.

Άλλωστε "σε ένα κόσμο που διοικείται καλά είναι ντροπή να είσαι φτωχός και μίζερος.
Σε ένα κόσμο που διοικείται άσχημα είναι ντροπή να είσαι "πλούσιος" (Κομφούκιος)

Αστερόεσσα είπε...

@ airgood@gmail.com,

Αν τα ζωτικά μας ψεύδη εξυφαίνονται από στιγμιαίες αλήθειες παγωμένες στο χρόνο, ισχύει διπλή συνεπαγωγή;
Δηλαδή η αλήθεια να απαρτίζεται από μη παγιωμένα ψεύδη; :)

Ανώνυμος είπε...

Πιθανόν αστέρα μου, γίναμε δυσνόητοι.
Νομίζω η πιο καλή προσέγγιση είναι η ΚΙΝΗΣΗ ανάμεσα στο ψέμα και στην αλήθεια, στο δίκιο και στ' άδικο, στο ζών και στην άρνηση, κλπ, "εκεί όπου κάθε στιγμή τα πάντα ρεί".

Ανώνυμος είπε...

Ετσι είναι Σπίθα όπως το λές, μόνο ρωτώ,
δε διοικείται καλά ο κόσμος επειδή έχει φουρτούνα; ή διοικείται καλά επειδή έπεσε σε ξέρα;

Ανώνυμος είπε...

Με συγχωρείται αλλά εύχομαι να μη νοιώθεται ότι επαναλαμβάνομαι.
Υποβάλλω τη διαφορά παραμυθιού απο το κουτόχορτο.
Επειδή και γώ μεγάλωσα με μικρό ήρωα και Σπίθα και με κουτόχορτα ανδραγαθήματα δε κατάλαβα απο παραμύθια, μεγάλωσα σε έναν κόσμο σοβαρό χωρίς ψυχαγωγία
που έστειλε κάθε παραμυθά στην εξορία
να κάνει δήλωση στ' αληθινά
για να τη κοπανήσει απ' τη θεωρία.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

@ airgood@gmail.com

Έχει λοιπόν πολλές οπτικές το θέμα:)
Και εδώ ταιριάζει το:
"φτιάχνω το δικό μου παραμύθι"
Το όνειρό μου.
Παραπέμπω σε μια καταπληκτική ταινία (για μένα): "Οι τρείς ταφές του Μελκιάδες"
Ήταν αλήθεια αυτά που έλεγε και ονειρευόταν να γυρίσει στην πατρίδα του, το Μεξικό και να δεί το σπίτι του;
Μα δεν υπήρχε τίποτα τελικά παρά ένα χάλασμα.
Αυτός όμως ζούσε για να γυρίσει και αυτό είχε στην ψυχή του.
Αυτό μετράει.

maika είπε...

δεν τη χορταίνω αυτή σου την ανάρτηση!!

Κι εγώ που είχα τύψεις για τα ψέματά μου...τι χαζομάρα μου...
Όχι για να κοροϊδέψω. Λέω μόνο τότε που νομίζω πως ένα μικρούλη ψεματάκι θα κάνει πολύυυυ καλό!!
Και τελικά όλους τους βοηθάει..
Είδες πόσο καλό έκανε και στην Επιστήμη??
.. το ψέμα γεννά την αμφιβολία και μετά την έρευνα κι έτσι μάθαμε πως η γη είναι στρογγυλή και γυρίζει γύρω απο τον ήλιο!
Σε όλα κάνει καλό το ψεματάκι,το απατηλό τέχνασμα... τέλειο!
Τι άτυχος κι αυτός ο Πινόκιο με την παλιομύτη του...κρίμα!

Λέω να μετακομίσω στο Ψευτολίμανο ή ίσως και στη Μασαλία!! Πατρίδα σού ΄ρχομαι!!!!

υπέροχη η ανάρτησή σου αυτή και βολική!!..

Μα και τι ηλίθιο αυτό με το στόμα του Τομ. Τους βρίσκω τρομαχτικούς τους κινέζους και πολύ ύπουλους. Σε σφάζουν χαμογελώντας... καημένε Τόμ..!

Και για τα σύγχρονα παραμύθια γνώμη μου είναι πως είναι ξενέρωτα.
Δε μου άρεσε βέβαια που ο λύκος έτρωγε τη γιαγιά και την κοκκινοσκουφίτσα αλλά ούτε μου αρέσει που σήμερα τρώει μόνο χορτόσουπες και βοηθάει στην αναδάσωση...κρυάδες...και ξέρω πως και στο μικρό μου δεν αρέσει επίσης. Τη θέλει την αγωνία του για να ευχαριστηθεί το καλό τέλος πιο πολύ!!!!
;0))

maika είπε...

ξέχασα..
ζήτω τα μάγια!
και τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα!!
;0))

Αστερόεσσα είπε...

Ας το πάμε ένα βήμα παραπέρα:

Το ψεύδος στη μυθοπλασία με την εφεύρεση εννοιών και όντων ανύπαρκτων.

Υπάρχει μια αρχή στη λογική: Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι που δεν υπάρχει. Αν επινοήσω μία έννοια ή ένα ον του προσδίδω χαρακτηριστικά απ' το δικό μου γνωστικό πεδίο για να αποκτήσει και οντότητα. Με βάση αυτό το δεδομένο, μπορούμε να πούμε ότι η πραγματικότητα ξεπερνά τη φαντασία.

Παράδειγμα:

1. Επινοώ μια λέξη ανύπαρκτη. Π.χ. "προσκρότιον". Δεν έχω ιδέα προς στιγμήν τι μπορεί να σημαίνει. Συνειρμικά ξαναβλέποντας τη λέξη θα πω ότι είναι ένα ον που κάνει κρότο από μπροστά σαν ένα παλιό εμπροσθογεμές τουφέκι.

Το προχωρώ. Ζώο του δάσους, θηλαστικό με προβοσκίδα χωνοειδή σαν καραμούζα. Έχει γούνα γκρι, κεφάλι καμηλοπάρδαλης, μάτια μεγάλα σαν της στρουθοκαμήλου, και το σώμα του μοιάζει με αυτό της αλεπούς, αλλά είναι κολοβό. Είναι ντροπαλό, τρέφεται με φύλλα και καρπούς και στην εποχή του ζευγαρώματος βγάζει κρότους απ' την προβοσκίδα του που προσελκύουν τα άλλα αντίστοιχα του είδους του.

Μόλις εφηύρα ένα ον ανύπαρκτο, όμως τα χαρακτηριστικά που του προσέδωσα είναι υπαρκτά.

Και φτάνουμε σε ένα οντολογικό παράδοξο, που μπορεί να προσομοιάσει με τα παράδοξα του Γοργία περί υπάρξεως του μη-Όντος.

Τότε η φαντασία γίνεται υπερσύνολο και η πραγματικότητα κατατεμαχισμένη λειτουργεί ως Τράπεζα των υλικών μου.

Με αυτό το συλλογισμό το ψέμα είναι ευρύτερη έννοια από την αλήθεια.

Αλλά αν συνεξετάσω τα στοιχεία της αλήθειας που δεν γνωρίζω θα δω ότι και η Αλήθεια μπορεί να είναι ένα υπερσύνολο, όπου η δική μου μυθοπλασία αποτελεί μικρό υποσύνολό της. Αρα η Αλήθεια υπερβαίνει το ψέμα; Υπάρχει αλήθεια που σταματά; Αν το σύμπαν διαστέλλεται, όχι.

Όπερ, καταλήγουμε πάλι στον airgood@gmail.com: "τα πάντα ρεί".

Με μια προσθήκη: Τα πάντα ρει μεταξύ δύο απειροσυνόλων του ψεύδους και της αλήθειας (και άλλων βεβαίως εννοιών, αλλά αυτές μας ενδιαφέρουν εδώ)

Άλλο ένα βήμα παρακάτω:

Το Ηρακλείτιο "Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ'αυτό μένειν... δις εις τον αυτόν ποταμόν ουκ αν εμβαίης" εφαρμοσμένο στον άξονα ψεύδους - αλήθειας, θα μας υποβάλει σε μια ακόμη ιδέα: Ούτε το ψεύδος ούτε και η αλήθεια παραμένουν τα ίδια. Άρα, δε βλέπουμε το ίδιο ψεύδος ή την ίδια αλήθεια δυο φορές με το ίδιο μάτι.

Περίεργο σόφισμα που μπορεί να οδηγήσει σε αμοραλισμό, όχι; :)


@ maika,
Γοητευτικότατα τα μάγια. Αλλά έχουν τη δύναμη και να αποχαυνώνουν.
"Σαν μαγεμένο το μυαλό μου φτερουγίζει
η κάθε σκέψη μου κοντά σου τριγυρίζει...
" :))

Στο "ξενέρωτο" παραμύθι πρωτεία έχουν οι Έλληνες. Διδακτισμός που τελικά κάνει τους πάντες να χασμουριούνται περισσότερο κι απ' το κήρυγμα του πάστορα στη δανέζικη εκκλησία του Kolding που είχα πάει τα περσυνά Χριστούγεννα ή μελιστάλαχτος λυρισμός σε υπερβολικές δόσεις.

Υπάρχουν όμως και παραμύθια πανέμορφα, πανέξυπνα και με χιούμορ. Έντε, Ντάαλ, Τριβιζάς... Ο Μπουλώτης παραείναι εστέτ για να γίνει προσιτός απ' τα παιδιά. Αλλά κι απ' τους παλιούς ο Ιονέσκο έχει γράψει καταπληκτικά ανατρεπτικά παραμύθια. (Δεν αναφέρομαι στους κλασικούς: Μπεχστάιν, Άντερσεν, αδερφούς Γκριμμ, Πούσκιν, Μαντάμ ντ' Ωλνουά ή Περρώ)...

Αλλά κι ο λύκος που τρώει την Κοκκινοσκουφίτσα πού έχει πια το μεγάλο αντιπαιδαγωγικό μήνυμα; Στο ότι ο λύκος είναι σαρκοφάγο; Ε, τι να κάνουμε; Να τον ταΐσουμε σόγια;
Τα παιδιά θα πρέπει να προσέχουν με ποιους συνομιλούν. Η Κοκκινοσκουφίτσα φαγώθηκε, αλλά υπήρχε κι ο καλός κυνηγός. :D

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

@ Αστερόεσσα

Όσα λες αλήθειες είναι!!
Πότε θα καταλάβεις ότι μιλάμε για "Εγκώμιον του ψεύδους";

Η μάλλον μας παραμυθιάζεις πάλι και όσα λες είναι παραμύθια της Χαλιμάς!!

Έκανες και την Maika να τα πιστέψει και τώρα θα μας ταράξει στα ψέματα!

Καλησπέρα σας :)

Αστερόεσσα είπε...

@ Σπίθα,
Εσύ πότε θα καταλάβεις ότι δε μιλάμε μόνο για το Εγκώμιο του Ψεύδους; :Ρ

Γιατί να πω τα παραμύθια της Χαλιμάς;
Μπας και δήλωσα Σεχραζάτ που για να μη στραγγαλιστεί απ' το σύζυγό της, το Χαλίφη Σοχριάρ, πρέπει να του λέει κάθε βράδυ κι από ένα παραμύθι;

Και γιατί παρακαλώ παίρνω στο λαιμό μου τη maika; Δεν είμαι ο βαρώνος Μυνχάουζεν. :)

akrat είπε...

καλησπέρα
καλά είμαι βιαστικός αύριο θα το διαβάσω και θα γράψω...

Ανώνυμος είπε...

http://asteairgood.blogspot.com/2009/02/o.html

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Ξέρεις και τον βαρώνο Μυνχάουζεν!!
Τον Πινόκιο, τον Άντερσεν, τους Γκριμ, τον Τόλκιν, τον Πούσκιν, την Σεχραζάτ....

Μ'αυτούς τους παραμυθάδες που κάνεις παρέα που να δείς την "αλήθεια":)
Γι'αυτό και η Maika να προσέχει!

Ανώνυμος είπε...

Φιλενάδα, σου έχω ένα βραβείο σε αυτό το άρθρο του ιστολογίου μου http://stardust30.wordpress.com/2009/02/06/%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B5%CE%AF%CE%B1-proximidade/

Αστερόεσσα είπε...

"O σκληρός Χαλίφης.

Αx, αυτός ο αρσενικός ο Χαλίφης ο σκληρός ο Σοχριάρ.
Εχει τρελλαθεί απο την εξουσία
και ευχαρίστηση δε νοιώθει σε καμμία αγκαλιά.
Μόνο η Σεχραζάτ τού δείχνει την
υπομονή ψιθυριστά.

Ολα μπορούν να περιμένουν άλλα
να γίνουν μόνα χωρίς βασιλική διαταγή όπως το ξημέρωμα,
ποιά είν η αλήθεια ποιό είν το ψέμα
που είν τ' άδικο πουθενά τα δίκαια
που είναι το σκοτάδι να βαδίσω με παρωπίδα
πότε έρχεται το ξημέρωμα να πετάξω μιά μιά τη παρωπίδα.
"

Tάδε έφη ο airgood@gmail.com στο Ιστολόγιό του στις 12 Φεβρουαρίου 2009

Αλλά σάματις το ξημέρωμα η παρωπίδα χρειάζεται λιγότερο; Ίσως χρειάζονται και οι δύο, αν αποσπούν το μάτι απ' το λυκαυγές. Δεν ξέρω...


@ akrat
Τις καλησπέρες μου και με την άνεσή σου.
Και να μην το διαβάσεις, λες να σου μειωθεί ο βαθμός ή να χάσεις κλιμάκιο; ;))


@ Βρε Σπιθάκο...
Κι όμως! Τα παιδιά είναι ένα κι ένα και τους γνώρισα σε τρυφερή ηλικία τη συστάσει των γονιών μου. Ήταν και παραμένουν φίλοι αγαπημένοι.

Δεν είν' κακό να χαϊδολογείς το παιδί που έχεις μέσα σου σε όποια ηλικία κι αν βρίσκεσαι.

Προβληματικό είναι να περνάς ως ενήλικας την εφηβία σου, αυτό το μπάσταρδο στάδιο μεταξύ μικρού - μεγάλου, εξετάζοντας τα ναι σου με το σταγονόμετρο και μοιράζοντας τα όχι σου με τη σέσουλα, με τα μπιμπίκια να σε κάνουν να αισθάνεσαι άβολα μπροστά σε αυτούς που κάνουν την καρδιά σου να σκιρτά.


@stardust30
Το είδα, εδώ και κάποιες μέρες. Και το δυοσμαράκι μου απένειμε εύσημα.
Αλλά, να λέω την αλήθεια αφενός καταντράπηκα, μετά έμπλεξα σε άλλα...
Πολύ σ' ευχαριστώ! Με τιμάς! :)

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Αστερόεσσα, δεν είμαι Ηρώδης αλλά οι έφηβοι που έχουν μπιμπίκια να πάνε σε γιατρό ή να περιμένουν να περάσει η ακμή τους :D
Από το "Πες μου παραμύθια" περάσαμε στη παραμύθα...
Δεν θα μας παραμυθιάζουν και τα μυξιάρικα!

Αστερόεσσα είπε...

H εφηβεία είναι μια χρόνια ασθένεια χωρίς εμβόλιο που την περνάμε όλοι. Κρατά συνήθως περί τα 6 ή 8 χρόνια. Χωρίς "αγωγή" όμως και "ιατρική παρακολούθηση" μπορεί να γίνει κατάσταση μη αναστρέψιμη και με ολέθριες παρενέργειες. :D

Αστερόεσσα είπε...

Εν κατακλείδι:
Μια ματιά στο σύγχρονο παραμύθι δείχνει καλό παραμύθι να παράγεται στην Αγγλία, στη Γαλλία, στη Δανία. Έχει χιούμορ και δροσιά.

Στη Δανία μάλιστα όλα τα στοιχεία βίας δεν απορρίπτονται, αλλά δίνονται με πολύ χιούμορ. Κι υπάρχουν άλλα με εκπληκτική ευαισθησία που πραγματεύονται ακόμη και το θάνατο των παιδιών με τέτοιο τρόπο που να φαίνεται ως μέρος της ζωής. Αλλά στη Δανία των πεντέμισυ εκατομμυρίων κατοίκων τα παιδιά παίζουν στο ύπαιθρο, στις λίμνες, στα ποταμάκια ή κάνουν ποδηλατάδες ελεύθερα στην εξοχή. Η ανάγνωση των παραμυθιών είναι μέσα στη διδασκαλία στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, μιας και οι βιβλιοθήκες (που υπάρχουν σε κάθε χωριουδάκι) έχουν χώρους για τα παιδιά κι η τελετουργία της καθημερινότητας σχεδόν επιβάλλει διάβασμα παραμυθιού απ' το γονιό προς το παιδί τα απογεύματα. Όσο για τη βία στην καθημερινότητα; Είναι η 2η πιο ασφαλής χώρα στην Ευρώπη μετά την Ελβετία. Τα σπίτια μένουν τα βράδια ξεκλείδωτα.

Η Ιταλία έχει καλές βάσεις μετά τις μελέτες του Ροντάρι, αλλά και το ιταλικό λαϊκό παραμύθι έχει πολλά κοινά στοιχεία με το ελληνικό των κατά τόπους παραδόσεων.

Δυστυχώς ελάχιστα απ' τα καλά παραμύθια μεταφράζονται στην ελληνική, εκτός κι αν είναι μεγάλες εμπορικές επιτυχίες, όπως ο Χάρι Πότερ.

Και στη σύγχρονη Ελλάδα δεν ξέρεις πια ποιος είναι "ο κακός" αφού όλοι υποφέρουμε απ' τα τρία κακά της μοίρας μας. Αν έκανα ποτέ παιδί, δε θα επέλεγα την Ελλάδα για να το μεγαλώσω.

Ανώνυμος είπε...

@ Αστερόεσσα κι εσύ μας τιμάς με το να μοιράζεσαι με τόση ανιδιοτέλεια τις σκέψεις και τις γνώσεις σου.

Αστερόεσσα είπε...

Α, ρε stardust30...
Όμορφη η αστερόσκονή σου! :)

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Μα καλά, γράφεις για το ψεύδος κατά την απουσία μου;
Χωρίς εμένα που είμαι ο "καλλιτέχνης του ψεύδους";
Ντροπή!