Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2008

"Calendarium exercere"

Νικηφόρος Λύτρας, Κάλαντα, Συλλογή Ι. Σερπιέρη. Έργο ζωγραφισμένο μετά το 1873


Χτύπησαν την πόρτα δυο παιδιά να πουν τα κάλαντα. Αλβανάκια μάλλον. Έχοντας χρόνια ν' ακούσω Κάλαντα στην Ελλάδα, συγκινήθηκα στο χτύπημα της πόρτας.

Γιατί έμαθα να τιμώ τις παραδόσεις, έδιναν και οι γονείς μου σ' αυτές τη δέουσα σημασία.

Η μητέρα μου είχε έναν τρόπο δικό της μαγικό να δίνει γιορτινή ατμόσφαιρα στα ιδιαίτερα γεγονότα.

Χριστούγεννα θα στόλιζε το σπίτι, όχι με δέντρο, αλλά με μπάλλες, γιρλάντες, αγγελάκια στα παράθυρα, λαμπιόνια... Η Μικρασιάτισσα γιαγιά θα έφτιαχνε τους κουραμπιέδες, μελομακάρονα και τηγανίτες. Υπήρχαν ξηροί καρποί σε μπωλάκια, σταφίδες και στραγάλια και φουντούκια σε αφθονία, όπως και χουρμάδες και κυδωνόπαστο και γλυκοσούντζουκο που αγόραζε απ' την οδό Ευριπίδου... Έτσι έμαθα να συνδέω τις μέρες των Χριστουγέννων με τους χουρμάδες και την Πρωτοχρονιά με τα κυδωνόπαστα.

Το ίδιο θα γινόταν και τις Απόκριες: Το σπίτι θα γέμιζε μάσκες και σερπαντίνες και θα καθόταν με την αδερφή της με τις ώρες να μου φτιάξουν στολές από φόδρες, ρετάλια και παλιά φουρώ. Θα ντυνόμουν με δεκάδες στολές μέσα σε μια μέρα, ο ένας ρόλος άλλαζε, από απάχης μαρκησία, από ναύαρχος νεράιδα, από πεταλούδα γέρος.

Το Πάσχα αντίστοιχα. Γέμιζε το σπίτι μεγάλα κόκκινα μεταξωτά αυγά, κουνέλια, κοκοράκια με υλικά ευτελή.

Το σχολική περίοδος θα άνοιγε και θα έκλεινε με διπλό παγωτό καϊμάκι στην Πλατεία της Νέας Σμύρνης στο Ζαχαροπλαστείο «Ο Γιώργος».

Το ίδιο σημασία στις γιορτές έδινε και ο πατέρας μου. Ο ταραμάς την Καθαρή Δευτέρα έπρεπε να είναι άσπρος, η 25η Μαρτίου και των Βαΐων ήταν συνδεδεμένες με αλιάδα και τα Χριστούγεννα θα έβαζε κοστούμι και θα χόρευε με τη γυναίκα του Τζέημς Ντην «Hey Mambo, mambo italiano». Κρασί, ξηροκάρπια, φωταψίες.

Τώρα ισοπεδώνονται όλα... Και τα παιδιά δεν ξέρουν να λένε τα Κάλαντα σωστά. Απ' το «Καληνημέραν άρχοντες» κατευθείαν στο «Χριστού τη θεία γέννηση», μπουρδούκλωμα και το χέρι απλωμένο...

Πήγαν και μαθητές χτες να πουν τα κάλαντα στο Υπουργείο Παιδείας...

«... και με τη νέα τη χρονιά

πάλι θα συγκρουστούμε...», είπαν.

Αχ, μωρέ... Πού πήγε η έρμα μας; Όλα ένα ίσωμα.

Δεν έχει σημασία αν θρησκεύεται κάποιος ή όχι. Η πνευματικότητα όμως είναι κάτι βαθύτερο. Κι είναι λάθος να αποποιούμαστε την ταυτότητα και τις παραδόσεις συλλήβδην.

Γιατί αποτελούν μέρος της Ιστορίας μας και χωρίς ιστορία και ρίζες κανείς δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ύπαρξή του στο χώρο και στο χρόνο.

...

Όταν αποφάσισα στα 25 μου να πάρω μαθήματα φλάουτου, η Ειρήνη, φίλη και κορυφαία στα θεωρητικά της μουσικής, μ' έφερε σε επαφή με τα βυζαντινά κάλαντα. Με εντυπωσίασαν (πέρα από την ακροστοιχίδα με τα γράμματα της αλφαβήτου που αρχίζει κάθε στίχος) και για τη μουσική τους. Κάθε στίχος έχει ανάμεσα εναλλάξ ένα «έρουρεμ, έρουρεμ, χέρου-ρέρου-ρέρουρέμ - Χαίρε Δέσποινα» και το «έρουρεμ, έρουρεμ, χέρου-ρέρου-ρέρουρέμ - Χαίρε Άχραντε»...

Ε, αυτό το ερουρέμ ηχητικά δίνει ρέστα!


Άναρχος Θεός καταβέβηκεν και εν τη Παρθένω κατώκησεν

Βασιλεύς των όλων και Κύριος, ήλθε τον Αδάμ αναπλάσασθαί
Γηγενείς σκιρτάτε και χαίρεσθε, τάξεις των αγγέλων ευφραίνεσθε
Δέξαι Βηθλεεμ τον Δεσπότην σου, Βασιλέα πάντω και Κύριον
Εξ ανατολών Μάγοι έρχονται, δώρα προσκομίζοντες άξια
Ζητούν προσκυνήσαι τον Κύριον, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ήνεγγεν αστήρν μάγους οδηγών, ένδον του σπηλαίου εκόμισεν
Θεός, βασιλεύς προαιώνιος, τίκτεται εκ κόρης Θεόπαιδος
Ιδών ο Ηρώδης ως έμαθεν, όλω εξεπλάγη ο δείλαιος
Κράζει και βοά προς τους ιερείς, τους δοξολογούντας τον Κύριον
Λέγετε σοφοί και διδάκαλοι άρα που γεννάται ο Κύριος;
Μέγα και φρικτόν το τεράστιον, ο εν ουρανοίς επεδήμησεν
Νύκτα Ιωσήφ ρήμα ήκουσε, άγγελος Κυρίου ελάλησεν
Ξένον και παράδοξον άκουσμα και η συγκατάβασις άρρητος
Ο μακροθυμίσας και εύσπλαχνος, πάντων υπομένει τα πταίσματα
Πάλιν ουρανοί ανεώχθησαν άγγλοι αυτού ανυμνήτωσαν
Ρήτορες ελθόντες προσέπεσον βασιλέα μέγαν και ένδοξον
Σήμερον η κτίσις αγάλλεται και πανηγύρίζει κι ευφραίνεται
Τάξεις των αγγέλων εξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Ύμνους και δεήσεις ανέμελπον των πάντων δεσπότην και άνακτα
Φως εν τω σπηλαίω ανέτειλε και τοις εν τω σκότει επέλαμψε
Χαίρουσα η φύσις αγάλλεται και πανηγυρίζει κι ευφραίνεται
Ψάλλοντες Χριστόν, τον Θεόν ημών, τον εν τω σπηλαίω τικτόμενον
Ω Παρθενομήτορ και Δέσποινα, σώζε του εις Σε καταφεύγοντας.


Καλά Χριστούγεννα σε όλους από καρδιάς!


Το σκοτάδι δε νικιέται με σκοτάδι. Ούτε οι φόβοι με σκιές. Ένα άναμα του διακόπτη στο φως χρειάζεται. Και δεν το λέω ως πιστή χριστιανή. Γνωστόν γαρ ότι είμαι αγνωστικίστρια.







Ποντιακά Κάλαντα


© Eλένη Καλλιανέζου, Αθήνα 24 Δεκεμβρίου 2008

buzz it!

24 σχόλια:

Αστερόεσσα είπε...

Στην ανάρτηση Griots - Αύξηση της Εντροπίας του Υπάρχοντος Συστήματος - Απόπειρες Ερμηνείας - Λαϊκισμός θα επανέλθουμε μετά τα Χριστούγεννα!

Προς το παρόν,

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!

maika είπε...

όπου γάμος και χαρά μέσα εγώ...
και να στολίζω μου αρέσει και να βάζω δυνατά μουσική και να πατάω και κανα χορό και να μου λένε τα κάλαντα όλη μέρα και μετά κουρασμένη να την πέφτω στους κουραμπιέδες...
Χρόνια πολλά!!!

καλά Χριστούγεννα!!

Αστερόεσσα είπε...

Monty Python!!!
Toυς λατρεύω!

Always look at the bright side of life

ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΟΥΓΕΝΝΑ, SUPERWOMAN! ~☺~

b|a|s|n\i/a είπε...

μέσα σε διάστημα μίας ώρας, πέτυχα τουλάχιστον 5 παρέες παιδιών για κάλαντα. τώρα για εθνικότητα δεν μπόρεσα να καταλάβω. στην μία (και πιο χαριτωμένη και πιο μικρή ηλικιακά παρατήρησα και έναν κοντά στα είκοσι που παρέμενε διακριτικά έξω από τα μαγαζιά).
στο μετρό, στο μαγαζί που παίρνω τον καφέ το πρωί για δουλειά και στο ψιλικατζίδικο για τα τσιγάρα, όλα αυτά.
και στις 5 με το καλήν εσπέραν, εντάξει εντάξει τους δίνανε λεφτά και άντε καλή χρονιά.
δεν θέλω να πω κάτι. απλά το παρατήρησα. :)
καλές γιορτές εύχομαι. με ότι ονειρεύεσαι να το κάνεις αλήθεια σου. με χαμόγελο, κυρίως υγεία και αγάπη. και διακόπτες.

Αστερόεσσα είπε...

Καλά Χριστούγεννα, Άγιε Βασίλη!!!!! ~☺~

stardust30 είπε...

Καλά χριστούγεννα αστερόεσσα!
Καλές ζορτές να'χουμε!
Με πολύ υγεία και ευτυχία για σένα και τους ανθρώπους που αγαπάς!

Αστερόεσσα είπε...

Eπίσης, stardust30! Ό,τι ποθείς να το 'χεις με την καινούργια χρονιά!

Αν και δεν ξέρω αν αυτό είναι καλή ευχή.

Προσωπικά ό,τι θέλησα το είχα με τα καλά του αλλά και όλα τα αρνητικά που αυτό συνεπαγόταν. Μετά λέω.... αν είναι έτσι, χαιρετίσματα. Έτσι, εδώ και 2-3 χρόνια έπαψα να θέλω κάτι. Υποθέτω όμως ότι αργά ή γρήγορα θα θελήσω. Νομοτέλεια! :)

Οπότε, αφήνω την ευχή ανοιχτή και βάλε εσύ ό,τι νομίζεις. :))

ria είπε...

καλές γιορτές αστερόεσσα, να είσια υγιής και ότι επιθυμείς! (ίσως να είναι λίγο διαφορετικά τα φετινά χριστούγεννα, αλλά τι να κάνουμε, όλα μέσα στη ζωή είναι...)
φιλιά!

ΔΙΟΝΥΣΟΣ είπε...

ΚΑΛΑΝΤΑ ΘΡΑΚΗΣ

Χριστός γεννιέται, χαρά στον κόσμο,
χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια.
Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες,
η Παναγιά μας κοιλοπονούσε.
Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε,
τους αρχαγγέλους , τους ιεράρχες.
-Σεις αρχαγγέλοι και ιεράρχες,
στη Σμύρνη πηγαίν΄τε , μαμμές να φέρ΄τε.
Άγια Μαρίνα, άγια Κατερίνα,
στη Σμύρνη πάνε , μαμμές να φέρουν.
Όσο να πάνε κι όσο να έρθουν,
η Παναγιά μας ηληυτηρώθη.
Στην κούνια τό ΄βαλαν και το κουνούσαν,
και το κουνούσαν , το τραγουδούσαν.
Σαν ήλιος λάμπει ,σα νιο φεγγάρι,
σα νιο φεγγάρι, το παλληκάρι.
Φέγγει σε τούτον το νοικοκύρη,
με τα καλά του, με τα παιδιά του,
με την καλή τη νοικοκυρά του...

Είπα και γώ να κάνω περιοδεία με "ανανεωμένο" ρεπερτόριο καλάντων αλλά εσείς με προλάβατε και με ξεπεράσατε με την βυζαντινή αντιφώνηση. Καλές γιορτές ότι επιθυμείτε!

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

"Tσίκα μπουμ και όλα γυρίζουν στο κεφάλι μου "!
Χρόνια πολλά και καλά!

Shades είπε...

Καλά Χριστούγεννα!!!

Αστερόεσσα είπε...

@ ria,
(Tα λέω Σαμιώτικα)
"Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή, κυρά μαυροματούσα
που 'χεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη και του κοράκου το φτερό το 'χεις καμπανοφρύδι

Βάλε μας κρασί να πιούμε και του χρόνου να τα πούμε
" :)



@ Dionysos
Δίνω κεράσματα Κρητικά!
γ-ή απάκι γ-ή λουκάνικο γ-ή από λαγού κομμάτι, γ-ή από τη μαύρη όρνιθα κιανένα-ν-αβγουλάκι, κι αν είν’ κι απού τη γαλανή ας είν’ και ζευγαράκι. Κι απού το λαδοπίθαρο κιαμια οκά λαδάκι, κι αν είν’ και περισσότερο, κρατούμε μεις τ’ ασκάκι :)


@ Σπίθα,
Πάρτα Χιώτικα
"Αν είστε απ' τους πλούσιους φλωριά μην τα λυπάστε,
αν είστε απ' τους δεύτερους ξηντάρες και ζολότες
κι αν είστε απ' τους πάμπτωχους ένα ζευγάρι κότες.

Και σας καληνυχτίζομεν, πέστε να κοιμηθείτε,
ολίγον ύπνον πάρετε, πάλι να σηκωθείτε...
" :)



@ Shades
Πάρε κι εσύ της Καστοριάς
" Ας είν’ πολλά τα έτη σας
να ζείτε να ευτυχείτε
του χρόνου δε σαν σήμερα
ό,τι επιθυμείτε.

Και βάλε το χεράκι σου
στον αργυρό σου τσέπη
κι αν πιάσεις γρόσι κράτα το,
φλουρί μη το λυπάσαι.
" :)

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Χθες στο μετρό του Ευαγγελισμού συνάντησα καμιά δεκαπενταριά φοιτητές του τμήματος Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής που έλεγαν τα βυζαντικά κάλαντα. Προέταξαν έναν δίσκο για "ότι προαιρείσθε" και τους άφησα το τελευταίο άφιλτρο κουλουάζ που είχα!

Τώρα λίγα λόγια για τις παραδόσεις... Αυτές διαμορφώθηκαν στα πλαίσια συγκεκριμένου τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας (με βάση την αγροτική παραγωγή).
Στα πλαίσια των σύγχρονων κοινωνιών τα έθιμα και οι παραδόσεις αυτές είναι όχι μόνο ξεπερασμένες αλλά αρκετές φαντάζουν εντελώς ανούσιες και ανόητες.
Η προσπάθεια να διατηρήσουμε με το ζόρι κάποιες παραδόσεις που έπαψαν προ πολλού να λένε κάτι, είναι στείρος συντηρητισμός!
Οι σύγχρονες κοινωνίες, και ειδικά η νεολαία, δημιουργεί πλέον τις δικές της παραδόσεις.
Οι καταλήψεις σχολείων και πανεπιστημίων, οι συγκρούσεις με την αστυνομία στους δρόμους κλπ κλπ αγγίζουν πολύ περισσότερο την ψυχή της σημερινής νεολαίας απ' τα τεριρέμ των... βυζαντινολόγων!

Αστερούλα μου, χρόνια σου πολλά και μάκιααααα

Αστερόεσσα είπε...

...Μέχρι πιθανόν η νεολαία να κατανοήσει (αν το κατανοήσει και ποτέ, γιατί αμφιβάλλω αν το κατανοήσει και η δεύτερη ή η τρίτη ηλικία) ότι το όλο θέμα των καταλήψεων και των διαδηλώσεων ίσως είναι σικέ και στημένο.

Απίθανο? :)

Χρόνια πολλά και σε σένα!

Ερατώ είπε...

Χρόνια πολλά!
Ωραίο αυτό που έγραψες για το φως!
Σαν αγνωστρικίστρια θα ξέρεις ότι οι αγνωστικιστές στον κόσμο είναι γύρω στο 9% (ίσως και παραπάνω) ενώ οι χριστιανοί ορθόδοξοι είναι 3%!

Αστερόεσσα είπε...

@ Eρατώ,
Το υπερβατικό είναι κάτι το οποίο δεν γνωρίζω.
Το να επιθυμείς βέβαια να γνωρίσεις είναι μία ουτοπία.

Αλλά ποιος λέει ότι η ευσέβεια είναι αποκλειστικό προνόμιο των απανταχού πιστών μιας οποιασδήποτε θρησκείας;

Πάντως θρησκευτικά γνωρίζω καλά.

Κάθε δόγμα προϋποθέτει πλήρη αποδοχή και πίστη σε αυτό. Δε χωράει το "αποδέχομαι αυτό, και όχι το άλλο". Άρα, δεν είμαι εγώ αυτή που απορρίπτει τη θρησκεία, αλλά αυτή απορρίπτει εμένα, απ' τη στιγμή που θα αρχίσω να θέτω τα ερωτηματικά μου. Ή για να το θέσω καλύτερα οι λειτουργοί της.

Το ότι όμως οι θρησκείες δίνουν κρατήματα είναι γεγονός. Δείχνουν το απλούστερο μονοπάτι να είσαι "ηθικός".

Η Ορθοδοξία, μεταξύ άλλων, έχει κάποια καλά κείμενα. Π.χ. Μάξιμος ο Ομολογητής, Νικόδημος ο Αγιορείτης.
Αρκεί να ξέρει κανείς πώς να τα διαβάσει. Αλλά οι περισσότεροι ιερωμένοι δεν ξέρουν την τύφλα τους.
Και η Εκκλησία έχει κι αυτή την πολιτική της. Και οι υπέρμαχοί της τη δική τους πολιτική, όπως και οι ορκισμένοι της πολέμιοι....

Άντε πάλι Σεφέρης: "τι 'ναι θεός - τι μη θεός - και τι τ' ανάμεσό του" :))

Αν όμως ισχύει το αντίθετο απ' αυτό που ο πολύς κόσμος θεωρεί; Αντί του "Ο Θεός έπλασεν άνθρωπον κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του" να ισχύει το "Ο Άνθρωπος έπλασε τους θεούς κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσίν του;"

Τεράστιο θέμα. Κι επίκαιρο.

Αλήθεια, γιατί το σκάνδαλο του Βατοπεδίου βγήκε τώρα στη φόρα; Περίεργο...
Τώρα πάλι συγκλονιστήκαμε επειδή μάθαμε ότι οι παπάδες βάζουν χέρι στο παγκάρι... Δεν έβαζαν δηλαδή πρώτα; Και να υποθέσω ότι οι δημόσιοι κατήγοροι της Εκκλησίας δεν έχουν δει στη ζωή τους αργύριο. :Ρ

Πολλά περίεργα πράγματα συμβαίνουν τελευταία στην παγκόσμια σκηνή...

:)

Αστερόεσσα είπε...

Μερικές φορές όταν όλα τα στοιχεία συνηγορούν στο να πιστέψουμε κάτι, ίσως θα πρέπει να προβληματιζόμαστε μήπως ισχύει ακριβώς το αντίθετο.

Dubio, ergo... dubio! :D

Αργύρης Πυροσκάλας είπε...

Καλές γιορτές. Και σου εύχομαι να επιθυμήσεις κάτι όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Αστερόεσσα είπε...

Eυχαριστώ πολύ!

Καλό να είναι αυτό άραγε ή κακό;

Ίσως θα πρέπει να πάψω να αναρωτιέμαι και να αποδέχομαι. :))

ΟΡΕΙΝΟΣ είπε...

Γλυκιά Αστερόεσσα,

Να κανονίσουμε να πάμε στου Γιώργου για Καϊμάκι παγωτό!

Χρόνια Πολλά!

sstamoul είπε...

Χρόνια Πολλά! Ανακάλυψα το blog αυτό μόλις τώρα, αλλά το θεωρώ πρωτοχρονιάτικο δώρο! Τι θησαυρός!
Καλή χρονιά, παραμυθένια, γεμάτη όνειρα!

takis είπε...

eyxes stin oikodespoina ....
alla kai stin ypoloipi parea...

PS Na sxoliaso oti me sygkinises me to post..;peritto...

Αστερόεσσα είπε...

@ Γλυκέ Ορεινέ,
Θα πήγαινα για παγωτό καϊμάκι, αλλά κάνω αυτές τις μέρες συμπαράσταση στους συνανθρώπους μου, που πάσχουν από φαρυγγίτιδα. :)

Χρόνια Πολλά!


@ sstamoul,
Να' σαι καλά, καλωσήλθες!
Θησαυρός; Ε, δεν είναι δα και η σπηλιά του Αλή Μπαμπά! Υπολείπεται κάποιος αριθμός για να έχουμε και τους 40 κλέφτες, εκτός κι αν ήταν παραπάνω και πήραν όλο το ρευστό! :D :))

Kαλή Χρονιά, να χαίρεσαι τα μπουμπούκια σου!


@ Τάκη,
Ίπι - ίπι ούμε, σας ευχαριστούμε!
Άσε το συγκινητικό, μην το πεις, γιατί... θα συγκινηθώ και δε μου αρέσει ποσώς να κλαίω σε κοινό! :)

Σε φιλώ. Καλά να περνάς!

Αστερόεσσα είπε...

To ιστολόγιο θα παραμείνει κλειστό στα σχόλια για λίγο για προσωπικούς λόγους.

Εάν δεν τα πούμε μέχρι μεθαύριο, εύχομαι σε ΟΛΟΥΣ

ΕΥΤΥΧΕΣ το 2009!